Το Διαδίκτυο εγκαινιάζει μια νέα εποχή στην επιχειρηματικότητα. Η επιχείρηση του μέλλοντος θα είναι ανοιχτή, καλωδιωμένη, θα μοιράζεται τα μυστικά της και θα δρα παγκόσμια. Η γνωστή διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia έχει φτάσει τα τελευταία χρόνια να ανταγωνίζεται επάξια τη Britannica. Το μοντέλο της ανάπτυξής της θεωρείται τόσο επιτυχημένο που εμπνέει έναν νέο, άτυπο κλάδο της οικονομίας, που ονομάζεται χαρακτηριστικά Wikinomics. Wiki (ουίκι), στα Χαβανέζικα σημαίνει «γρήγορα», αλλά στη γλώσσα των υπολογιστών, σημαίνει «λογισμικό ή ιστοσελίδα την οποία μπορεί καθένας να επεξεργαστεί, να τροποποιήσει, να βελτιώσει». Χρησιμοποιώντας τα wikis μια κοινότητα ανθρώπων μπορεί να δημιουργήσει συνεργατικά από μια εγκυκλοπαίδεια ως ένα αεροπλάνο.

Παρατηρώντας κάποιος τις διεθνείς εξελίξεις στην επιχειρηματική δράση του αναπτυγμένου κόσμου, συνειδητοποιεί ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλες αλλαγές. Η κυοφορία ενός νέου μοντέλου επιχείρησης, κι ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομία και την κοινωνία, περιγράφεται από όλα τα μεγάλα Μέσα, ενώ η σχετική βιβλιογραφία συνεχώς μεγαλώνει. Κάτι νέο ξεπροβάλλει στον ορίζοντα, κάτι που ριζοσπαστικοποιεί τους τρόπους με τους οποίους παράγονται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες. Οι αλλαγές είναι σταδιακές και συμβαδίζουν τόσο με τη δημογραφική ανάδυση της Γενιάς του Διαδικτύου, όσο και με τη γενικότερη ανάπτυξη της τεχνολογίας.

Η επιχείρηση του μέλλοντος, σύμφωνα με τους συγγραφείς του Wikinomics, Don Tapscott και Anthony Williams, θα στηρίζεται σε τρεις βασικές αρχές, που ήταν αδιανότητες πριν από μερικά χρόνια: «ανοιχτότητα», «καλωδίωση», «μοίρασμα», «διεθνή δράση». Η σύγχρονη επιχείρηση εκμεταλλεύεται το Νέο Διαδίκτυο (Web 2.0) και τις υπηρεσίες του, ενώ αντιγράφει μοτίβα και πρακτικές που δοκιμάστηκαν επιτυχημένα σε εταιρείες κατασκευής συνεργατικού λογισμικού, όπως το Linux, εγκαινιάζοντας έτσι μια εποχή κυριαρχίας των πληροφορικών συστημάτων.
Ποιά είναι όμως συνολικά αυτή η ολοκαίνουργια τάση που τείνει να αλλάξει εντελώς το επιχειρημαιτκό τοπίο στις προγημένες οικονομίες της Δύσης; Οι συγγραφείς απαντούν ρητά: «η μαζική συνεργασία». Με τη συνδρομή της «συλλογικής ευφυίας» των χρηστών, των καταναλωτών, των πολιτών, οι μοντέρνες επιχειρήσεις ετοιμάζονται για μια νέα εποχή ευημερίας. Τα ιεραρχικά μοντέλα ασφυκτικού ελέγχου διοίκησης περνούν στο παρελθόν και δίνουν τη θέση τους σε κινήσεις «απ’ τα κάτω». «Μη φανταστείτε ότι μιλάμε για κομμουνισμό», γράφουν οι συγγραφείς, «κάθε άλλο». Τώρα προχωράμε σ’ ένα νέο στάδιο του καπιταλισμού, όπου το εργοστάσιο γίνεται παγκόσμιο, αποϋλοποιείται και διασκορπίζεται όχι μόνο σε όλα τα μήκη του πλανήτη αλλά και δυνητικά σε κάθε οικιακό περιβάλλον. Το παράδειγμα των blog, του YouTube, του Myspace είναι διαφωτιστικό: εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη παράγουν περιχαρείς δωρεάν περιεχόμενο για τη Google, τη Microsoft κ.λπ.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, ο καταναλωτής δεν αντιμετωπίζεται πια σαν ένα παθητικό αντικείμενο που εξαντλεί την ελευθερία του στην επιλογή του πιο φθηνού ή πιο κατάλληλου προϊόντος, αλλά σαν ένας συνεργάτης που πιθανώς γνωρίζει περισσότερα πράγματα για συγκεκριμένα θέματα απ’ ότι οι έμμισθοι υπάλληλοι της εταιρείας. Για το λόγο αυτό, οι νέες επιχειρήσεις αφήνουν ανοιχτό τον «κώδικα» τόσο των προϊόντων όσο και της διοίκησής τους. Μοιραία οι υπάλληλοι της επιχείρησης, αλλά και κάθε επιχείρησης, βιώνουν ακόμα πιο σκληρά επίπεδα ρευστότητας και αβεβαιότητας. Όμως καμία απ’ τις νέες εξελίξεις δεν φαντάζει δυσοίωνη στους συγγραφείς. Με το σύγγραμμά τους γιορτάζεται ένας θαυμαστός καινούργιος κόσμος, όπου οι επιχειρήσεις θα αντλούν γνώση και δύναμη απ’ τους πολίτες, αλλά το οικονομικό κέρδος θα γυρίζει μόνο σε αυτές. Οι πολίτες και οι κοινότητες θα απολαμβάνουν τα αισθήματα αλληλεγγύης και ανιδιοτελούς προσφοράς, όσο οι επιχειρήσεις θα απολαμβάνουν την νέα εποχή κερδοφορίας απ’ τα παραγώμενα προϊόντα τους.

Με ερεθιστικά όμορφες λέξεις όπως αυτοοργάνωση, κοινωνική δικτύωση, prosumers (καταναλωτές και παραγωγοί μαζί), κοινοτισμός, αποκέντρωση, συμμετοχή, οι συγγραφείς χαϊδεύουν τα αυτιά μετόχων, μάνατζερ αλλά και εργαζομένων, χωρίς να υπόσχονται κάτι καλύτερο από ανταμοιβές σε διαγωνισμούς του στυλ «βρείτε την καλύτερη λύση στο πρόβλημά μας». Αντίθετα, οι συγγραφείς δεν χάνουν την ευκαιρία να επισημαίνουν κάθε λίγο πόσο ευχάριστη είναι η καινούργια μέρα που ξημερώνει για τις επιχειρήσεις εκείνες που θα εμπλέξουν στη διαδικασία της παραγωγής δυνητικά τους πάντες. Σε κάθε περίπτωση το μοντέλο μοιάζει να λειτουργεί, ακόμα και για τους εργαζόμενους που δουλεύουν δωρεάν. Ωστόσο τα οφέλη για αυτούς είναι πενιχρά, και δε λύνουν το πρόβλημα των καταφανών οικονομικών ανισοτήτων, οπότε πιθανώς θα έπρεπε στην ανάλυση της wiki-οικονομίας να συμπεριληφθούν και ιδέες για πιο δίκαιες μορφές διανομής των κερδών. Γιατί μπορεί οι τοίχοι να έπεσαν, αλλά το παραδοσιακό εργοστάσιο εξακολουθεί να είναι ακόμα εκεί.

Wikinomics, How Mass Collaboration Changes Everything.
Don Tapscott & Anthony Williams
Portfolio

Απόσπασμα
«To 2006 ήταν η χρονιά που το ευέλικτο Διαδίκτυο κέρδισε το στατικό Διαδίκτυο. Η Wikipedia κέρδισε τη Britannica, το blogger κέρδισε το CNN. Ποιά ήταν η διαφορά; Οι χαμένοι είχαν φτιάξει ιστοσελίδες. Οι κερδισμένοι ζωντανές κοινότητες. Οι χαμένοι είχαν κατασκευάσει περιτοιχισμένους κήπους. Οι νικητές δημόσιες πλατείες. Οι χαμένοι εκσυγχρονίστηκαν εσωτερικά. Οι κερδισμένοι εκσυγχρονίστηκαν με τους χρήστες τους. Οι χαμένοι φύλαξαν επίμονα τις πληροφορίες και τα στοιχεία τους. Οι κερδισμένοι τις μοιράστηκαν με τον καθένα».

url
www.wikinomics.com
www.youtube.com/watch?v=zF0k6dEm0zQ
www.guardian.co.uk/media/2007/sep/05/digitalmedia

—————————————————————————————

Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής, στις 20 Απριλίου 2008.