Στην ελληνική εκδοχή της διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας Wikipedia το λήμμα του νεοφιλελευθερισμού δεν έχει γραφτεί ακόμα. Τολμώντας μια πρόχειρη εξήγηση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο όρος δε βρίσκει καθαρή εξήγηση στην Ελλάδα γιατί, όπως όλα, έχει νοθευτεί. Η γνωστή ελληνική καθυστέρηση είναι μια ακόμα εξήγηση. Όμως ο κύριος λόγος της γενικότερης στρέβλωσης των εννοιών στη χώρα, αντανακλά μια ηθική και ιδεολογική ευκαμψία που συναντάται όλο και πιο συχνά διεθνώς. Φυσικά, σ’ όλο τον κόσμο συμβαίνει ακόμα οι κυβερνήσεις να σταματούν νομοθετήματα κάτω απ’ την πίεση της κοινωνίας, αλλά στην Ελλάδα έχουν βρεθεί πιο έξυπνοι τρόποι για να παρακάμπτονται τα εμπόδια. Το αποτέλεσμα, αν θέλαμε να αποφανθούμε για το οικονομικό και πολιτικό status της Ελλάδας, είναι μια χώρα που έχει ασπαστεί ένα είδος υβριδικού νεοφιλελευθερισμού.

Τί είναι ο υβριδικός νεοφιλελευθερισμός; Μια πλατφόρμα νεοφιλελεύθερων πολιτικών που μπολιάζονται με κρατικιστικές, εθνικιστικές και λαϊκιστικές λογικές. Ένα μη-πρόγραμμα που ναι μεν βασίζεται σε μια γενική νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση, αλλά ευκαιριακά γίνεται ακόμα και σοσιαλφιλελεύθερο. Είναι ένα χαμαιλεοντικό σύστημα, που προσπαθεί όπως όπως να διατηρήσει την κοινωνική ειρήνη και συναίνεση, κάνοντας πλάγιες, και συχνά αντίθετες προς την αρχική του ιδεολογία, κινήσεις. Το υβρίδιο αυτό, που ουσιαστικά δεν είναι ούτε αμειγώς κρατικίστικο αλλά ούτε και βαθειά νεοφιλελεύθερο, καταλήγει σε μια μορφή καπιταλισμού που έναντι των αντιπάλων του, «κερδίζει πάντα».

Το υβρίδιο για πολλούς είναι μια μόδα. Απ’ τα αυτοκίνητα που λειτουργούν με βενζίνη και μπαταρία, ως τις πολιτισμικές προσμίξεις, τα υβρίδια αποτελούν κατά πάσα πιθανότητα την καλύτερη πρόταση της κυρίαρχης ιδεολογίας απέναντι στους επικριτές της. Διατηρώντας τα οφέλη των παλιών και «προβληματικών» προϊόντων, οι εκσυγχρονιστές (κι όχι νεωτεριστές) των ποικίλων συστημάτων επιστρατεύουν παράλληλα τις εναλλακτικές ποιότητες, τις οποίες πωλούν ως χρυσάφι και μονόδρομο. Όπως στη βενζίνη προστίθεται η μπαταρία και στα ελληνικά ΜακΝτόναλντς η χωριάτικη σαλάτα, έτσι και το κράτος μπολιάζεται με την απελευθέρωση όλων των αγορών. Ζούμε στην εποχή του υβρίδιου. Εμείς οι ίδιοι, σε λίγο, θα είμαστε υβρίδια, κάτι μεταξύ cyborg κι ανθρώπου.

Προς το παρόν, η υβριδική πολιτική είναι ξεκάθαρα νεοφιλελεύθερη γιατί πληροί όλες τις προϋποθέσεις του νεοφιλελευθερισμού, αλλά είναι και ξεκάθαρα κρατικίστικη γιατί στα δύσκολα εξυμνεί τις αρετές του κράτους. Πιστεύει στην απορύθμιση, αλλά ευκαιριακά επικαλείται και την αυτορύθμιση. Προωθεί την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων αγαθών, αλλά υπερασπίζεται και τον κοινωνικό χαρακτήρα του κράτους. Ασπάζεται τη μονεταριστική πολιτική, αλλά μιλά και για εθνική ανεξαρτησία. Μιλά για ανάπτυξη, μιλά και για οικολογία. Θαυμάζει τη θεωρία του Φρίντμαν και του Σμιθ, αλλά επικαλείται και τον Στίγκλιτς. Οι αντιφάσεις της ελληνικής, τουλάχιστον, εξαίρεσης δεν έχουν τέλος.

Υπό μια έννοια, η ευελιξία αυτή της παρούσας πολιτικής, καθιστά απίθανη μια ξαφνική κατάρευση του οικοδομήματος, αφού το κράτος εξακολουθεί να παίζει μεγάλο ρόλο στις αγορές. Υπό μια άλλη έννοια όμως, ο υβριδικός νεοφιλελευθερισμός στην Ελλάδα θα εμφανίσει τα συμπτώματα της παθογένειάς του μακροπρόθεσμα, όταν πια θα έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος. Όπως και να έχει, οι προβλέψεις δε μπορούν να είναι ασφαλείς. Το μόνο που μπορεί να πει κάποιος με σιγουριά είναι ότι ο υβριδισμός σήμερα δεν είναι απλά μια εφήμερη μόδα. Είναι μια ιστορική μετάβαση, στην οποία συμμετέχουμε όλοι.