Τί επιτυχία να έχει άραγε ένα μποϋκοτάζ προϊόντος που βάζει ως μόνο κριτήριο την τιμή; Εδώ και μερικές ημέρες έχει γίνει σχετικά γνωστή η κίνηση μιας καταναλωτικής οργάνωσης, καθώς και κάποιων ιστολόγων, να οργανώσουν ένα καταναλωτικό μποϋκοτάζ του γάλακτος. Η ενέργεια ετσιάζει στο φρέσκο παστεριωμένο γάλα που πωλείται πέραν του 1 ευρώ και διαρκεί 5 ημέρες. Απ’ όσο γνωρίζω, η έκκληση για μποϋκοτάζ δεν είχε την τιμητική της στα Μέσα Ενημέρωσης. Κάποιες αναφορές εδώ κι εκεί, κι αυτό ήταν όλο. Πώς όμως να γινόταν διαφορετικά, όταν οι γαλακτοβιομηχανίες είναι οι πλέον διαφημιζόμενες επιχειρήσεις στα Μέσα;
Τα ζητήματα που εγείρει το τρέχον μποϋκοτάζ είναι κατά τη γνώμη μου δύο:
1. Η ίδια η κίνηση αποδυναμώνεται εστιάζοντας μόνο στην ακρίβεια. Την προηγούμενη Κυριακή (8/06) οι εφημερίδες φιλοξένησαν διαφημίσεις μεγάλων αλυσίδων σουπερ μάρκετ, οι οποίες σύγκριναν τις δικές τους τιμές, μ’ εκείνες των μεγάλων γαλακτοβιομηχανιών, δείχνοντας ότι εκείνες πωλούν το γάλα κάτω από 1 ευρώ. Φυσικά, η πίεση των καταναλωτών είναι πάντα υπολογήσιμη για τις επιχειρήσεις, αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με φαινόμενα πολύ πιο σύνθετα για να εστιάζουμε μόνο στην ακρίβεια. Η σύναψη καρτέλ έχει σαν αποτέλεσμα τη συμφωνημένη άνοδο των τιμών, αλλά δε σταματά εκεί, αφού έχει καταλύσει κάθε μορφή ελέγχου και λογοδοσίας. Η ακρίβεια είναι απότοκο της στρεβλής λειτουργίας του ανταγωνισμού στη χώρα, καθώς και των ιδιαίτερων συνθηκών που ευδοκιμούν εδώ. Ένα μποϋκοτάζ, για να είναι αποτελεσματικό, οφείλει να έχει στοιβαρά κριτήρια. Δηλαδή οι καταναλωτές που θα αγοράσουν αυτή την εβδομάδα γάλα κάτω του 1 ευρώ, θα είναι βέβαιοι ότι θα έχουν πάρει ένα γάλα που πληροί προϋποθέσεις ασφαλείας, υγείας, ή ότι άλλο; Επίσης οι καταναλωτές που θα αγοράσουν γιαούρτια θα αισθανθούν πώς δεν πλήττονται απ’ την ακρίβεια; Το μποϋκοτάζ τιμωρεί κάποιους, επιβραβεύοντας τους ανταγωνιστές τους. Ουσιαστικά το σημερινό μποϋκοτάζ επιβραβεύει τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ που πωλούν το γάλα φθηνότερα. Την ίδια στιγμή όμως, τα συγκεκριμένα σούπερ μάρκετ πωλούν χιλιάδες προϊόντα πολύ πιο ακριβά απ’ ότι στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μήπως λοιπόν θα έπρεπε το μποϋκοτάζ να στραφεί σε μια μόνο γαλακτοβιομηχανία, ώστε να καταλάβουν και οι υπόλοιπες πόση δύναμη μπορούν να έχουν οι στοχευμένες καταναλωτικές δράσεις;
2. Το καταναλωτικό μποϋκοτάζ είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση, την οποία στην Ελλάδα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ευτελίσουμε και να εκμηδενίσουμε. Τα ΜΜΕ έχουν συμφέρον να υποστηρίζουν τις βιομηχανίες και να κατηγορούν τα κόμματα και τις κυβερνήσεις, αλλά οι πολίτες, οι ανεξάρτητοι πολίτες που «παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους» θα έπρεπε να ενεργούν με περισσότερη διορατικότητα. Και κυρίως, να συνδιαλλέγονται με την κοινωνία γιατί οι καλές προθέσεις δεν αρκούν. Τα περισσότερα μποϋκοτάζ στην Ελλάδα καταλήγουν να οφελούν τις βιομηχανίες και τους υποστηρικτές της άνομης συμπεριφοράς τους, παρά να φέρνουν αποτελέσματα υπέρ των καταναλωτών. Το γάλα θα εξακολουθεί να πωλείται ακριβά, όπως κι όλα τα υπόλοια προϊόντα, όσο οι καταναλωτές θα είναι δέσμιοι του κομματοκρατικού, πελατειακού, αγκυλωμένου, και υπανάπτυκτου πολιτικού μας συστήματος και οι δράσεις τους θα στοχεύουν σε θολούς εχθρούς. Οι δονκιχοτισμοί και τα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα, είναι γνωστό πως δεν αποδίδουν. Βέβαια, μας διασκεδάζουν και μας κάνουν να πιστεύουμε ότι δεν έχουμε γίνει εντελώς απαθείς κι ανήμποροι. Που, κατά τη γνώμη μου, είμαστε.
Η εντυπωσιοθηρία και η αφέλεια του ελληνικού καταναλωτικού κινήματος αντανακλά το επίπεδο της συζήτησης και της καταναλωτικής συνείδησης στη χώρα. Το μποϋκοτάζ που θα φέρει αποτελέσματα θα είναι πραγματικά στοχευμένο, θα βάζει πιθανότατα μια επιχείρηση στο στόχαστρό του, θα έχει γίνει αντικείμενο διαλόγου και στο τέλος θα αποτιμηθεί η δράση του. Μέχρι τότε θα κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας.
Manolis Andriotakis 
Μανώλη συμφωνώ με αυτά που γράφεις, αλλά (πάντα υπάρχει αυτό) δεν βλέπω να προτείνεις κάτι διαφορετικό, κάτι που να μπορεί να γίνει. Η αλήθεια είναι ότι, όντως ο καταναλωτής είναι ανήμπορος αν δεν οργανωθεί σωστά και ότι ο απλός Blogger έχει μικρή έως ανύπαρκτη δύναμη από μόνος του. Τι όμως προτείνεις να κάνουμε δεν λες, πως πραγματικά μπορεί ο Έλληνας καταναλωτής να έχει ουσιαστική δύναμη μέσα από ένα μποϊκοτάζ;
Εύλογη η ερώτηση Nick, αλλά δεν έχω τις λύσεις στο τσεπάκι! Αυτό που λέω στο τέλος του κειμένου είναι ότι χρειάζεται επαναξιολόγηση της καταναλωτικής μας δράσης γενικότερα είτε ως άτομα είτε ως συλλογικότητες. Πιο συγκεκριμένα ωστόσο και πρακτικά, για να σε ικανοποιήσω ίσως λίγο περισσότερο, θα πρότεινα ένα μποϋκοτάζ πιο στοχευμένο, ενάντια π.χ. σε μια μόνο επιχείρηση, ή σε ένα προϊόν, που θα έκανε μεγάλη αίσθηση στην κοινωνία και θα έκανε τους πάντες να υπολογίζουν τον καταναλωτή ως ρυθμιστή. Φαντάσου π.χ. ένα διαρκές μποϋκοτάζ σε μια μεγάλη αλυσίδα καφέ. Αν το μποϋκοτάζ απέφερε αποτελέσματα, και οι πωλήσεις της επιχείρησης σημείωναν κατακόρυφη πτώση, τότε και οι υπόλοιπες αλυσίδες θα φρόντιζαν να μην πάθουν τα ίδια και θα «συμμορφώνονταν» κατά κάποιο τρόπο στις ανάγκες των πολιτών και των καταναλωτών. Το μποϋκοτάζ μπορεί να είναι μια αποτελεσματική καταναλωτική πρακτική, της οποίας η χρήση χρειάζεται προσοχή. Είναι πολύ εύκολο να χρησιμοποιείς μια δυνατότητα που σου δίνεται (με τις νέες τεχνολογίες) αλλά δύσκολο να βρίσκεις στόχο και πολύ περισσότερο, να είσαι δίκαιος. Νομίζω ότι τα μποϋκοτάζ, όπως και κάθε αντίδραση, χρειάζονται διάλογο.
to thema ton apallotrioseon pou emfanizetai se super market teleytaia pos to sxoliazeis?
Είναι σύμπτωμα της γενικότερης σύγχισης κατά τη γνώμη μου. Οι «απαλλοτριώσεις» δε μποροούν να γενικευθούν, παρά μόνο σε έκτακτες καταστάσεις κρίσης όπως στην Αργεντινή. Όμως μετά από λίγο επέρχεται και πάλι η «καταναλωτική ειρήνη», με τις βιομηχανίες ακόμα πιο πεινασμένες και τους πολίτες ακόμα πιο ανίσχυρους. Το ερώτημα είναι: μετά απ’ τις επελάσεις σε σούπερ μάρκετ ποιός βγαίνει ουσιαστικά κερδισμένος; Οι πολίτες που αδειάζουν με το έτσι θέλω τα ράφια των κερδοσκόπων ή οι κερδοσκόποι; Τα Wal-Mart, μετά από ανάλογες επιθέσεις, έχουν ανάγει την ασφάλεια των μαγαζιών τους σε τέχνη. Κάθε σου κίνηση καταγράφεται εκεί μέσα και γνωρίζουν όχι μόνο τι καταναλώνεις αλλά και τί σκέφτεσαι, πως κινείται το βλέμμα σου, τα χέρια σου, τα πόδια σου, τα παιδιά σου κ.λπ. Οι απαλλοτριώσεις πιστεύω ότι δημιουργούν λάθος Παράδειγμα. Το θέμα δεν είναι να στρέψεις την κοινωνία εναντίον σου (ως κλέφτη), ούτε να εμπνεύσεις ρηχές (κατά βάση συναισθηματικές) αντιδράσεις. Το θέμα είναι να καταδείξεις το πρόβλημα σε όλο του το μεγαλείο και σε όλες του τις πτυχές και να βάλεις εφικτούς και ουσιαστικούς στόχους που δε θα λύσουν μεν το πρόβλημα συνολικά αλλά θα προκαλέσουν συζητήσεις και ζυμώσεις στην κοινωνία σε μια κατεύθυνση δίκαιη και ορθολογική. Εσύ τί λες mao;
Με τη γενική σου συλλογιστική (περί ανάδειξης του γενικότερου προβλήματος και την ανάγκη ουσιαστικών στόχων) συμφωνώ. Δυστυχώς δεν έχω να προτείνω κάτι συγκεκριμένο γιατί ο καπιταλισμός και ειδικά ο ύστερος κινείται με λογική φράκταλ: είναι σε μόνιμη αναπαραγωγή και είναι πολύ δύσκολο να ενεργοποιήσεις την εντροπία του – το φτωχό μου οπλοστάσιο εξαντλείται στην επιθυμία μου να ελέγχω εφεξής την όσο μπορώ καλύτερα την κατανάλωση που κάνω. Αυτή η λογική του καπιταλισμού πιστεύω ότι λειτουργεί στο έπακρο και στην περίπτωση μας: οι απαλλοτριώσεις, όσο κι αν απελευθερώνουν στιγμιαία, τους αυτουργούς τους (τους απαλλοτριωτές και τους παραλήπτες) κατά βάθος ενισχύουν την αλλοτρίωση του έχειν αλλά και τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κεφαλαίου (αλά Wal-Mart, όπως περιγράφεις σωστά). Από την άλλη πλευρά, δεν παύουν να συνιστούν πολύ γόνιμα για σοβαρότερες αντιδράσεις επιφαινόμενα της «κρίσης» του ύστερου καπιταλισμού – αρκεί να ενεργοποιήσουν όχι μόνο τη λογική του ανακτώ αλλά του διεκδικώ/κατακτώ. Μιας κρίσης που όλοι συζητούν και κατανομάζουν αλλά κανείς δεν φαίνεται ικανός να την ανατρέψει. Ίσως επειδή το «δίκαιο» και το «ορθολογικό» έχουν ενσωματωθεί πλήρως στη λογική του. Αρχίζω να πιστεύω ότι δεν πρόκειται περί κρίσης αλλά νέας ισχυροποίησης του κεφαλαίου, μέσα από μια τάση του να προκαλεί. Που ξέρεις δεν τα έχουμε δεί όλα ακόμα άλλωστε…
1-2 μικρές αντιρρήσεις μόνο: προτείνω να μην «παραδειγματοποιούμε» τέτοια φαινόμενα. Εννοώ να μην τα κατατάσουμε στη λογική του Παραδείγματος. Διότι κάθε Παράδειγμα απαιτεί πολύ περισσότερες συνιστώσεις φαινομένων, τάσεων, λόγων και συνθηκών για να υπάρξει. Επίσης μην υποτιμάς πχ την συναισθητική αντίδραση του συνταξιούχου/παραλήπτη – παρότι εξακολουθεί να αλλοτριώνεται κατά τη γνώμη μου (όπως εξηγώ παραπάνω), έχει μέσα του πια τη δυναμική να αμφισβητήσει πολλά από αυτά που μέχρι στιγμής θεωρούσε δεδομένα. Μιλάμε για ανθρώπους που είναι σχεδόν αδύνατο, μέσα στον καθημερινό τους αγώνα για επιβόωση να αποκτήσουν παιδεία και αντίληψη του συνολικού προβλήματος: απλά προσπαθούν να τα φέρουν βόλτα. Μια τόσο άμεση ενέργεια ίσως να τους προβληματίσει πολύ περισσότερο από ένα δημόσιο διάλογο που γίνεται για «μας χωρίς εμάς». Αν τελικά αποδειχθεί ότι η μόνη εντροπία του καπιταλισμού, είναι η κυτταρική επανάσταση του καθένα μας, τότε οι αναρχικοί θα δικαιωθούν για την εν προκειμένω ενέργεια τους.
Το τι είναι δίκαιο και ορθολογικό σήμερα, ας το συζητήσουμε σε μια άλλη ευκαιρία.
καλή συνέχεια
Μανώλη εχθές σκεφτόμουνα ακριβώς αυτό που λες.
Το να μποϋκοτάρουμε ένα ολόκληρο είδος είναι λάθος γιατί στο τέλος δεν επηρεάζονται μόνο οι εταιρείες που το πουλάνε, αλλά και οι παραγωγοί και εμείς οι ίδιοι και τα παιδιά μας. Συμφωνώ με την άποψη σου ότι ένα πιο συγκεκριμένο μποϊκοτάζ είναι πολύ καλύτερο και ουσιαστικά χτυπάει ακριβώς στον στόχο. Στην περίπτωση του γάλακτος θα μπορούσαμε ως καταναλωτές να πάρουμε μια, μια της εταιρείες με μποϊκοτάζ του μηνός στην κάθε μια με την σειρά.
Το αρχικό μου σχόλιο έχει περισσότερο να κάνει με την απογοήτευση μου ως πολίτη για την κατάντια μας ως κοινωνία και με την ανάγκη μου να κάνω το οτιδήποτε, με όση δύναμη μου παρέχει η τεχνολογία για να αλλάξω κάτι προς το καλύτερο.
@mao: συμφωνώ μαζί σου στο ότι ουσιαστικά το εμπόδιο σε έναν ασύδοτο και άκρατο καπιταλισμό είναι η προσωπική επανάσταση του καθενός από εμάς, πράγμα που όμως είναι δύσκολο, ακριβώς γιατί ο κόσμος βιώνει μια σκληρή καθημερινότητα την οποία δεν έχει εφοδιαστεί με τα κατάλληλα προσόντα ( παιδεία, καλλιέργεια, κουλτούρα κλπ) να αντιμετωπίσει.
nick den eipa oti ayth einai h lysh. Eipa oti an einai ayth tote h stash twn anarxikwn exei nohma.