Την προηγούμενη εβδομάδα ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ μιλώντας απ’ το βήμα του κοινοβουλίου για την παιδεία, εμφάνισε το ηλεκτρονικό βιβλίο Kindle του διαδικτυακού βιβλιοπωλείου Amazon. Το γεγονός έχει εκκινήσει κάποιες σποραδικές συζητήσεις, αλλά δε φαίνεται να κυριαρχεί στη δημόσια ατζέντα, μιας και προφανώς το θέμα κρίνεται ως μη επείγουσας φύσης. Ωστόσο το θέμα είναι επίκαιρο κι επείγον, για λιγότερο προφανείς λόγους. Σήμερα το πρωί για παράδειγμα άκουσα έναν καθηγητή πανεπιστημίου, το όνομα του οποίου δε συγκράτησα, να λέει ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε εύκολα να υιοθετήσει την πρόταση του κ. Παπανδρέου, μιας και η υπόθεση του ηλεκτρονικού βιβλίου αφορά σε μια απλή «παραγγελία του νέου αυτού τεχνολογικού εργαλείου». Άκουσα επίσης να αναφέρεται ως κύριο επιχείρημα το γεγονός ότι «θα ελαφρύνει η βαριά τσάντα του μαθητή», λες και το πρόβλημα είναι κυρίως ποσοτικό κι όχι ποιοτικό. Εξηγούμαι:

Το ηλεκτρονικό βιβλίο παρουσιάζει σημαντικότατα πλεονεκτήματα τόσο στην ερευνητική όσο και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Όμως το αν θα εισαχθεί άμεσα ένα νέο Μέσο ή όχι στα σχολεία είναι παραπλανητικό, μιας και σήμερα αυτό δεν αποφασίζεται απ’ τις κυβερνήσεις, ούτε καν από εμάς τους ίδιους. Η εισαγωγή του ηλεκτρονικού υπολογιστή στα σχολεία κατέληξε αναγκαία εξαιτίας παγκόσμιων εξελίξεων κι όχι λόγω κάποιας ιδιοφυούς ιδέας ενός κόμματος ή ενός πολιτικού. Βέβαια, η ύπαρξη ταχύτερων αντανακλαστικών μπορεί να κριθεί, όπως επίσης και το ενδεχόμενο μιας άκαιρης ή λανθασμένης επιλογής. Το θέμα όμως εδώ δεν είναι τόσο τα Μέσα, αφού και με τα υπάρχοντα Μέσα, παρουσιάζονται ανυπέρβλητα εμπόδια για την εμπέδωση ενός υγιούς και ελπιδοφόρου εκπαιδευτικού συστήματος. Θέλω να πω ότι η εξαγγελία υιοθέτησης Νέων Μέσων από μόνη της μπορεί να είναι τόσο κενή περιεχομένου όσο κι ένας διάλογος που δεν οδηγεί ποτέ σε τολμηρά αποτελέσματα. Η παιδεία στην Ελλάδα χρειάζεται ριζικές αλλαγές, που δεν εξαντλούνται στα Μέσα διδασκαλίας. Συχνά, η υλική ένδεια αναγκάζει τους ανθρώπους να γίνονται επινοητικοί και εφευρετικοί, αλλά εδώ πέρα δε συμβαίνει τίποτα τέτοιο. Υπάρχει μια παραίτηση, μια παράλυση, και μεμονωμένες προσπάθειες προσώπων που κάποια στιγμή κι αυτά κουράζονται.

Έχω μιλήσει εδώ και καιρό για την επιτακτικότητα της εκπαίδευσης στα Νέα Μέσα. Για να δημιουργηθούν ευκαιρίες, αλλά και για να είμαστε έτοιμοι να εντιμετωπίσουμε τους κινδύνους, πρέπει να εκπαιδεύσουμε και να εκπαιδευτούμε πάνω στα Νέα Μέσα, αυτό είναι σαφές. Το ηλεκτρονικό βιβλίο με λίγα λόγια θα είναι χρήσιμο εφ’ όσον θα υπάρχουν εκπαιδευτικοί που θα γνωρίζουν πώς θα το χρησιμοποιήσουν, τί θα πρέπει να προσέξουν, πότε πρέπει να τα εφαρμόσουν καθετί, εκπαιδευτικοί που θα αμείβονται δίκαια, καθώς και ένα υπουργείο Παιδείας που θα δίνει ευκαιρίες, δε θα είναι κομματικό κ.λπ.

Με τα Νέα Μέσα, ο ρόλος του δασκάλου και του καθηγητή γίνεται τώρα όλο και πιο τεχνικός, αλλά όλο και πιο απαραίτητος, πιο σημαντικός. Στη χώρα μας όπου όλα υιοθετούνται άτσαλα, πρόχειρα και ανεύθυνα, τα Νέα Μέσα δεν υπόσχονται κάποια άνοιξη. Γιατί η άνοιξη της γνώσης συνοδεύεται από υποχρεώσεις, δεσμεύσεις, συνέπεια και ανοιχτούς ορίζοντες. Όπως μπορούν τα Νέα Μέσα και τα ηλεκτρονικά βιβλία να εκσυγχρονίσουν την εκπαίδευση, μπορούν ομοίως να την οδηγήσουν σε μια εκ νέου οπισθοδρόμηση, σε νέες ανισότητες, νέα χάσματα, νέα αδιέξοδα και καθυστερήσεις. Η σημερινή κατάσταση ημιμόρφωσης και σύγχισης μπορεί να διαιωνιστεί διαμέσου των Νέων Μέσων που θα διδάσκονται απ’ τους ίδιους αμαθείς, οκνηρούς και φοβικούς εκπαιδευτικούς. Χωρίς καθοδήγηση, χωρίς πληφορόρηση, χωρίς στοχασμό και καλλιέργεια, τα Μέσα είναι άχρηστα. Για την εισαγωγή τους θα πρέπει να υπάρξουν εγγυήσεις ευρύτερων και βαθύτερων αλλαγών. Οι οποίες θα έχουν γίνει αντικείμενο διαλόγου, έρευνας, πειραματισμού. Φοβάμαι ότι ο ελληνικός επαρχιωτισμός, η κομματοκρατία, και οι συντεχνιακές λογικές που έχουν μετατρέψει την εκπαίδευση σε πεδίο κομματικού ανταγωνισμού, θα καταδικάσουν ακόμα κι αυτή την ελπιδοφόρα πρόταση σε έκπτωση και εκφυλισμό. Ήδη κάποια Μέσα Ενημέρωσης κουνούν το δάχτυλο στον κ. Παπανδρέου. Υποπτεύομαι ότι όλοι όσοι διακονούν τη γνώση αυτή τη στιγμή με κάθε τρόπο στη χώρα, θα κρίνουν ότι η κίνηση του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ είναι πρόωρη, αφού δεν έχει διασφαλιστεί ακόμα ο έλεγχος των Νέων Μέσων απ’ τα παραδοσιακά Μέσα.

Θα έλεγα ότι το αίτημα της κοινωνίας σε σχέση με τα Νέα Μέσα και την εκπαίδευση θα πρέπει να είναι στην κατεύθυνση μιας Παιδείας που να αξιοποιεί κριτικά κι ευφάνταστα τις νέες τεχνολογίες, σε συνδυασμό με το βίωμα, τη ζωντανή σχέση με τον εκπαιδευτικό και την κοινωνία συνολικά. Υιοθέτηση των Νέων Μέσων μέσω μοντέλων που ευνοούν τη συνεργασία, τη δημιουργικότητα, τον πειραματισμό, την έρευνα, την ανοιχτή χρήση των ιδεών.

Αν τα πολιτικά κόμματα επιθυμούν πολίτες καλλιεργημένους, κι όχι απαίδευτα άτομα, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, πρέπει να δουν τις νέες τεχνολογίες ως ευκαιρίες επαναξιολόγησης της εκπαίδευσης συνολικά κι όχι ως «επικοινωνιακά χαρτιά στην παρτίδα του κομματικού ανταγωνισμού».