Ας υποθέσουμε ότι εργάζεστε σε μια επιχείρηση λιανικού εμπορίου. Σύμφωνα με το νόμο, εκτός του μισθού ο εργοδότης σας είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει άμεσα στο ασφαλιστικό σας ταμείο ένα ποσό κάθε μήνα, το οποίο παρακρατεί απ’ τις λεγόμενες μεικτές αποδοχές σας. Στο ταμείο αυτό εγγράφεστε απ’ την ημέρα που προσλαμβάνεστε. Είναι ένα δημόσιο ταμείο, με πολλά προβλήματα, λίστες αναμονής, καταχρεωμένο κ.λπ. Ας υποθέσουμε τώρα ότι ο νόμος αλλάζει: αντί να πληρώνει ο εργοδότης σας τα χρήματα στο ασφαλιστικό ταμείο, να τα πληρώνει κάποιος άλλος, π.χ. ο βιομήχανος που παράγει το ίδιο το προϊόν. Το ταμείο αυτό είναι εξαιρετικό, έχει τεράστιο αποθεματικό, λειτουργεί άψογα, είναι «ευγενές» κ.λπ. Για να μπείτε σε αυτό όμως πρέπει να έχετε ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ μέσο, να έχετε περάσει εξετάσεις, να έχετε εγκριθεί από έναν εργοδότη ή περισσότερους δουλεύοντας γι’ αυτούς επί τριετία το λιγότερο κ.λπ. Πώς θα αντιδρούσατε; Δε θα θέλατε αμέσως αυτή την αλλαγή αδιαφορώντας για το ποιός χρηματοδοτεί το ταμείο σας; Κι αν συνέβαινε το αντίθετο, δε θα αγωνιζόσασταν ώστε να μην καταργηθούν τα προνόμιά σας;

Αυτή είναι η ιστορία με το αγγελιόσημο. Το αγγελιόσημο πληρώνεται απ’ τους διαφημιζόμενους στους διαφημιστές κι εκείνοι με τη σειρά τους το αποδίδουν στο ασφαλιστικό ταμείο των εργαζόμενων στον Τύπο. Είναι ένα ποσό 20% επί της τιμής της διαφήμισης. Με λίγα λόγια οι διαφημιζόμενες βιομηχανίες χρηματοδοτούν ΑΜΕΣΑ τις συντάξεις και την περίθαλψη των δημοσιογράφων. Δεν το κάνουν οι εργοδότες τους, οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ δηλαδή, αλλά οι διαφημιζόμενοι σε αυτά. Αν αυτό από μόνο του δε συνιστά ένα πρόβλημα ηθικής και δεοντολογικής τάξης, τότε τί είναι;

Για να ασφαλιστεί κάποιος σ’ αυτό το ταμείο, πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις, αλλά πρώτα απ’ όλα πρέπει να γίνει μέλος της ΕΣΗΕΑ, του συνδικαλιστικού οργάνου δηλαδή. Για να γίνει όμως κάποιος μέλος της ΕΣΗΕΑ πρέπει να έχει κλείσει τριετία μισθωτής εργασίας (όχι δελτίο παροχής υπηρεσιών) σε Μέσο Ενημέρωσης αν έχει πτυχίο και να περάσει στο τέλος κάποιες (τυπικές πλέον) εξετάσεις. Είναι κοινό μυστικό ωστόσο, ότι για να προσληφθεί κάποιος σε Μέσο Ενημέρωσης πρέπει να έχει μέσο, δόντι, άκρη κ.λπ. Επιπλέον, στο μητρώο της ΕΣΗΕΑ είναι γραμμένοι και ιδιοκτήτες Μέσων… Εν πάση περιπτώσει, οι δουλειές σ’ αυτό το χώρο, σπανιότατα -ως ποτέ- βρίσκονται μέσω αγγελίας… Κι όσοι κατορθώνουν να περάσουν το συντεχνιακό κατώφλι της ΕΣΗΕΑ ανήκουν πια σ’ έναν κλάδο πολύ προνομιούχων επαγγελματιών, καθώς δίκαια το ταμείο των δημοσιογράφων έχει χαρακτηριστεί «ευγενές» -ίσως το μόνο με πραγματικό πλεόνασμα.

Το αγγελιόσημο λοιπόν ωφελεί μόνο τους δημοσιογράφους, κάποιους επαγγελματίες δηλαδή που είναι αρκετά δυνατοί ώστε να συντηρούν μια καταφανή στρέβλωση. Η πρόσβασή τους στα Μέσα κι άρα η επιρροή της κοινής γνώμης, τους τοποθετεί σε μια προνομιακή θέση διαπραγμάτευσης έναντι όλων των άλλων. Μήπως γι’ αυτό δικαιούνται να έχουν ένα «ευγενές» ταμείο; Όπως και να ‘χει είναι πολύ δυσάρεστο ότι οδηγούμαστε σε μια συνθήκη όπου η μια κοινωνική ομάδα στρέφεται εναντίον της άλλης.

Κατα΄τη γνώμη μου όσοι αμφισβητούν το αγγελιόσημο έχουν δίκιο. Οι στρεβλώσεις που προκαλεί το αγγελιόσημο είναι πολύ περισσότερες απ’ τα οφέλη του:

Πώς θα ελέγξουν οι δημοσιογράφοι τις διαφημιζόμενες επιχειρήσεις όταν στηρίζονται σε αυτές για τις συντάξεις και την περίθαλψή τους;

Οι δημοσιογράφοι εξαρτώνται πλήρως απ’ τις διαφημιζόνες επιχειρήσεις και τις βιομηχανίες κι έτσι αλλοιώνεται ο ρόλος τους. Συχνά οι δημοσιογράφοι εκφωνούν διαφημίσεις, κάτι εντελώς αντιδεοντολογικό. Αυτό μπορεί να βολεύει τις διοκτησίες των Μέσων, αλλά στρεβλώνει το ίδιο το νόημα και το σκοπό της δημοσιογραφίας.

Επίσης, ορθά χρησιμοποιούν οι διαφημιστές το επιχείρημα ότι το αγγελιόσημο αυξάνει πάρα πολύ το κόστος της διαφήμισης, με αποτέλεσμα να ευνοούνται οι πάρα πολύ μεγάλες βιομηχανίες που αντέχουν να πληρώσουν τα υπέρογκα ποσά.

Το άλλο επιχείρημα των διαφημιστών βέβαια, ότι το 20% του αγγελιοσήμου επιβαρύνει την τιμή των προϊόντων, παρότι αληθέστατο, δε μπορεί παρά να αφήνει ερωτηματικά. Αν κάποτε καταργούνταν το αγγελιόσημο, οι διαφημιζόμενες επιχειρήσεις θα μείωναν αναλογικά τις τιμές των προϊόντων τους;

Το όλο θέμα ανέκυψε λόγω του Διαδικτύου. Είναι όμως εκ του πονηρού η σύνδεση του αγγελιοσήμου με την ασφάλιση των δημοσιογράφων στα διαδικτυακά Μέσα. Αυτά είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Το αγγελιόσημο δε μπορεί να είναι αυτονόητο, ενώ η ασφάλιση των εργαζομένων πρέπει να είναι αυτονόητη. Αν πρέπει να κάνει κάτι η ΕΣΗΕΑ είναι να πιέσει για την ασφάλιση όλων (και των εργαζόμενων στο Διαδίκτυο), και βέβαια να δεχτεί τα μπλοκάκια.

Αυτές τις ημέρες παρακολουθούμε τη διαμάχη του ΕΔΟΕΑΠ με την ΕΔΕΕ. Οι δημοσιογράφοι μαλώνουν με τους διαφημιστές γιατί η κυβέρνηση έφερε κι απέσυρε μια διάταξη που επέβαλλε το αγγελιόσημο και στις διαφημίσεις του Διαδικτύου υποχρεώνοντας τις επιχειρήσεις να ασφαλίζουν τους εργαζομένους τους στο ταμείο. Δικαίως διαμαρτυρήθηκαν οι μικρές διαδικτυακές επιχειρήσεις ενημέρωσης, λέγοντας ότι θα χάσουν και τις λίγες διαφημίσεις που έχουν…

Νομίζω ότι η κυβέρνηση δεν τολμά να τακτοποιήσει πραγματικά το πεδίο ίσως γιατί φοβάται μια σύγκρουση με τους δημοσιογράφους. Αργά ή γρήγορα όμως θα αναγκαστεί κάτι να κάνει. Η διαφήμιση στο Διαδίκτυο θα απορροφά ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο, κι έτσι θα αυξάνονται οι δημοσιογράφοι που θα απασχολούνται αποκλειστικά σε ιστοσελίδες.

Μια βάση συζήτησης όμως θα θεωρούσε αυτονόητο να πληρώνονται οι ασφαλιστικές εισφορές άμεσα απ’ τους ιδιοκτήτες των Μέσων, είτε είναι στον Τύπο είτε στο Διαδίκτυο. Οι διαφημιζόμενοι και οι διαφημιστές πρέπει να φορολογούνται όπως φορολογούνται όλες οι επιχειρήσεις και να καταθέτουν τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων τους, αλλά όχι και των δημοσιογράφων. Επίσης, η ΕΣΗΕΑ πρέπει επειγόντως να εξυγιανθεί. Όταν το μπλοκάκι τείνει σε πολλές περιπτώσεις να γίνει κανόνας ως εργασιακή σχέση κι όταν η ΕΣΗΕΑ (κι άρα ο ΕΔΟΕΑΠ) δεν κάνει δεκτά τα μπλοκάκια, δε μπορούμε να μιλάμε για δίκαιο σύστημα, αλλά για συντάκτες πρώτης και δεύτερης κατηγορίας.

Οι δημοσιογράφοι τώρα πρέπει να δουν έντιμα πως θα εξορθολογίσουν τον χώρο τους, ώστε να λειτουργήσει υγιώς ο κλάδος τους καθώς και το ίδιο το ρόλο τους στην κοινωνία. Είναι συνυπεύθυνοι για την τεράστια κρίση και τον εκφυλισμό του περιεχομένου, όσο είναι βέβαια και οι ιδιοκτήτες. Όσο οι δημοσιογράφοι υπεραμύνονται απλά της διατήρησης προνομίων τα οποία βασίζονται σε στρεβλώσεις, κι όσο αδιαφορούν για την κατρακύλα που έχει πάρει το επάγγελμα και το προϊόν που παράγουν, τόσο θα αντιμετωπίζονται απ’ την κοινωνία ως μια αλλαζονική κι εξουσιομανή συντεχνία.