Όπως κάθε χρονιά, έτσι και φέτος θα κάνω έναν μικρό απολογισμό της αναγνωστικής μου εμπειρίας. Φέτος ομολογώ ότι δε διάβασα αρκετή λογοτεχνία. Εστίασα περισσότερο στα διαβάσματά μου γύρω απ’ την τεχνολογία, και ειδικότερα γύρω απ’ την τεχνητή νοημοσύνη, καθώς ετοίμασα ένα καινούργιο βιβλίο (όχι λογοτεχνικό) το οποίο θα κυκλοφορήσει το Μάρτιο. Επίσης φέτος αποφάσισα να μικρύνω τη λίστα των βιβλίων που ξεχώρισα για να μη χαλάσω την ομοιογένεια των επιλογών μου. Επέλεξα λοιπόν πέντε βιβλία που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την τεχνητή νοημοσύνη και τις νέες τεχνολογίες, καθώς το αντικείμενο αυτό μονοπωλεί με ένταση το ενδιαφέρον μου τα τελευταία χρόνια.

Νομίζω ότι το αναγνωστικό γεγονός του 2021 ήταν το μυθιστόρημα του Νομπελίστα συγγραφέα Καζούο Ισιγκούρο, Η Κλάρα και ο ήλιος (μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. Ψυχογιός, 2021). Είναι ένα σημαντικό μυθιστόρημα γιατί μας βάζει στα παπούτσια μιας σκεπτόμενης μηχανής. Ο Ισιγκούρο μελέτησε σε βάθος το θέμα του και μας πρόσφερε ένα ευφυές και βαθύ μυθιστόρημα. Μόνο οι λογοτέχνες μπορουν να μιλήσουν για την τεχνητή νοημοσύνη μ’ αυτό τον τρόπο. Αξίζει λοιπόν να μην ακούμε μόνο τους ερευνητές, του επιχειρηματίες και τους practitioners, αλλά και τους μυθιστοριογράφους. Έγραψα ένα άρθρο σχετικά, το οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ και είπα δύο λόγια σ’ αυτό το podcast. 

Η Εκπνοή του Τεντ Τσιάνγκ (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Ίκαρος, 2021) είναι μια συλλογή διηγημάτων, που μπορεί να μυήσει τον καθένα σ’ αυτό το πολύ σύγχρονο αλλά και παρεξηγημένο είδος της επιστημονικής φαντασίας. Κάποιες ιστορίες του είναι πραγματικά σπουδαίες, όχι μόνο για την ειδική γνώση που απαιτεί η σύνθεσή τους, αλλά και για το ενορατικό τους κομμάτι. Είχα την τύχη να περάσω αρκετή ώρα με τον Τσιάνγκ, στο περιθώριο ενός συνεδρίου του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, για τη Τεχνητή Νοημοσύνη. Η συνέντευξη που του πήρα δημοσιεύθηκε εδώ. 

Τα υπόλοιπα βιβλία της λίστας μου δεν έχουν εκδοθεί ακόμα στα Ελληνικά και δε γνωρίζω αν και πότε θα γίνει αυτό. Το βιβλίο Genius makers, The mavericks who brought AI to Google, Facebook and the world (εκδ. Penguin Random House, 2021) του Cade Metz, είναι πραγματικά ένας θησαυρός για όποιον ενδιαφέρεται να καταλάβει την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, και πιο συγκεκριμένα της μηχανικής μάθησης. Ο συγγραφέας είναι δημοσιογράφος των New York Times και έχει την τύχη να γνωρίζει παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις. Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο κείμενο που έγραψα για την Καθημερινή, εδώ.  

Ένα αρκετά διδακτικό βιβλίο ιστορίας της τεχνολογίας που μου άρεσε πολύ το 2021, ήταν το If Then, How one data company invented the future (εκδ. John Murray, 2020), της Jill Lepore. Αυτό που μαθαίνουμε ουσιαστικά είναι ότι η Cambridge Analytica δεν ήταν η πρώτη εταιρεία που επιχείρησε να προβλέψει και να επηρεάσει εκλογικά αποτελέσματα μέσω της συλλογής και της επεξεργασίας δεδομένων. Η εταιρεία Simulmatics βοήθησε αποφασιστικά την εκλογή του Τζον Φ. Κένεντι στην Προεδρία των ΗΠΑ, το 1960. Η Lepore αφηγείται μια συναρπαστική ιστορία απ’ τη εποχή που φυτεύτηκε ο σπόρος της δεδομεντοκεντρικής προσέγγισης των εκλογών. Η τεχνητή νοημοσύνη πέρασε τους λεγόμενους «χειμώνες», γιατί δεν είχε στη φαρέτρα της ούτε τους πανίσχυρους υπολογιστές που έχουμε εμείς σήμερα, αλλά ούτε και την αφθονία των δεδομένων. Εδώ μια σύντομη παρουσίασή μου.  

Ένα απ’ τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που διάβασα μέσα στην χρονιά ήταν το Intervolution, Smart bodies, smart things (εκδ. Columbia University Press, 2021), του Mark C. Taylor. Ο καθηγητής θεολογίας στο Κολούμπια ξεκινά απ’ τη δική του εμπειρία ως διαβητικού και εκθέτει το δυναμικό των νέων τεχνολογιών στην υγεία. Μιλάει για τις προκλήσεις και τους κινδύνους, αλλά και για τις μεγάλες υποσχέσεις που δίνει τεχνολογία στη θεραπεία σοβαρών ασθενειών. Έγραψα ένα κείμενο με τίτλο «Το διαδίκτυο των σωμάτων» που συνοψίζει το σκεπτικό και τα συμπεράσματά του. Μπορείτε να το διαβάσετε το εδώ.  

Εκτός της συγγραφής του νέου βιβλίου, φέτος παρέδωσα τη μετάφραση ενός ακόμα βιβλίου, το οποίο δε γνωρίζω πότε ακριβώς θα κυκλοφορήσει. Δε μπορώ να πω περισσότερα, παρά μόνο ότι είναι κι αυτό σχετικό με τις νέες τεχνολογίες, και πιο συγκεκριμένα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Μερικά αξιοσημείωτα πράγματα που συνέβησαν μέσα στην χρονιά, σχετικά με τη δουλειά  μου:

Παρακολούθησα ένα παγκόσμιο συνέδριο για την Τεχνητή Νοημοσύνη στο Άμστερνταμ, κι εδώ μπορείτε να διαβάσετε το ρεπορτάζ μου. Για αυτή την ηθική διάσταση των έξυπνων συστημάτων έγραψα ένα μεγάλο κείμενο, που βάζει κάποιες βάσεις για το θέμα. Στο ίδιο ταξίδι, πήγα ως και το πανεπιστήμιο του Ντελφτ, για να συναντήσω το ρομπότ-σκύλο της Boston Dynamics, τον Σποτ. Εδώ οι εντυπώσεις μου από τη Βόλτα με τον Σποτ.  

Κυκλοφόρησε η μετάφραση του βιβλίου Ζωή: Οδηγίες χρήσης, απ’ τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.

Στο τέλος του Αυγούστου συμμετείχα στο συνέδριο του ΚΠΙΣΝ για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Ήμουν σ’ ένα πάνελ με εξαιρετικούς επιστήμονες και στοχαστές. Εδώ μπορείτε να δείτε τη συζήτηση. Ήταν πολύ υψηλού επιπέδου και χαίρομαι που μου δόθηκε η ευκαιρία να είμαι ανάμεσά τους.

Συμμετείχα στην τηλεοπτική εκπομπή Μικρά βιβλία, μεγάλες ιδέες, της ΕΡΤ2, που εστίαζε στο βιβλίο Το μέλλον αρχίζει εδώ και τώρα, του Τζον Χιγκς (μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Μεταίχμιο, 2020). Μπορείτε να τη δείτε εδώ. 

Σας εύχομαι καλές γιορτές και μια χαρούμενη χρονιά!