Οι δύο αντικρούομενες εγγενείς υπερδυνάμεις των social media σήμερα: απ’ τη μια μας ενώνουν, κάνουν τη δυνατότητα της επικοινωίας άμεση, και την έκφραση στιγμιαία, κι απ’ την άλλη μας χωρίζουν, μας διχάζουν, μας απομομώνουν σε κουκούλια και μας παγιδεύουν στο ναρκισσισμό και την κρίση μεγαλείου.
Ο πληροφοροϊός είναι πολύ πιο επικίνδυνος απ’ τον κορονοϊό γιατί το εμβόλιό του δε μπορεί να πατενταριστεί. Επαφίεται στον καθένα μας, αλλά και σ’ όλους μας αν θα το κάνουμε. Αν θέλετε να ξεφύγετε απ’ τη θέση που μας θέλουν οι τεχνολογικοί κολοσοί, από Αυτόματα ρομπότ δηλαδή, δείτε το συναίσθημά σας.
Ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία δεν ήταν δυνατό να μπορεί κυριολεκτικά ο καθένας να εκπέμπει σε παγκόσμιο κοινό τα μηνύματά του. Η τεχνολογία επιτρέπει σε όλους μας να είμαστε πομποί πληροφοριών. Το διαδίκτυο εκτός από καταναλωτές και δέκτες μας έκανε και παραγωγούς κι αναμεταδότες πληροφοριών. Ας το σκεφτούμε λίγο αυτό. Όλοι, μπορούμε ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε το φράγμα του κύκλου των οικείων μας και να μιλήσουμε σ’ ένα πολύ ευρύτερο φάσμα αγνώστων προσώπων, σε μια δημόσια σφαίρα που ολοένα και μεγενθύνεται, και να πούμε ό,τι θέλουμε. Άνθρωποι με υψηλή ειδίκευση, με γνώσεις, με εμπειρίες, με κατάρτιση, με σπουδές, με υψηλό αίσθημα ευθύνης, έχουν εδώ μια μεγάλη ευκαιρία να φτάσουν χωρίς διαμεσολαβήσεις στα αυτιά του όλου του κόσμου, ή τουλάχιστον σ’ όσους θέλουν να ακούσουν. Ταυτόχρονα, το ίδιο κανάλι έχουν στη διάθεσή τους κι εκατομμύρια άλλοι άνθρωποι, από ανθρώπους χωρίς κανένα διαπιστευτήριο, χωρίς εχέγγυα λογικής κρίσης, μέχρι σοβαρά διαταραγμένους. Το μοντέλο της ενημέρωσης έχει υποστεί βαθύ κλονισμό εξαιτίας της τεχνολογίας. Οι πληροφορίες μεταδίδονται με ιοβόλο τρόπο, γίνονται όπως λέμε viral στη στιγμή. Την ίδια στιγμή, μια χούφτα τεχνολογικών επιχειρήσεων έχουν συγκεντρώσει και συνεχίζουν να συγκεντρώνουν έναν άνευ προηγουμένου πλούτο πληροφοριών.
Τώρα έχουν αρχίσει και οι ίδιοι οι ηγέτες των τεχνολογικών κολοσσών να αμύνονται υποστηρίζοντας ότι δεν μπορούσε κανείς τους να φανταστεί πόσο κακό μπορούσαν να προξενήσουν τα τεχνολογικά προϊόντα. Προσφέρουν κι αυτοί ένα ακόμα επιχείρημα ενάντια στην ουδετερότητα της τεχνολογίας, το οποίο όμως εστιάζει περισσότερο στους δημιουργούς παρά στους χρήστες όπως συνηθίζεται, αποδίδοντας στους πρώτους απερισκεψία.
«Η τεχνολογία είναι καλή ή κακή ανάλογα με το δημιουργό της» λέει ο CEO της Apple, Tim Cook, «και πολλές φορές δεν είναι ότι ο δημιουργός σκόπευε να κάνει το κακό, αλλά ότι δεν είχε προβλέψει τις άσχημες χρήσεις που θα μπορούσε να έχει αυτή η ίδια τεχνολογία».
Και τι θα κάνουμε μ’ αυτό τον κακό χαμό που προξενήσατε; Θα πληρώσει κάποιος για το μαζικό εθισμό των ανθρώπων; Για την καταλυτική επίδραση των νέων τεχνολογικών στην υπονόμευση της δημοκρατίας και την εκλογή αυταρχικών και λαϊκιστών ηγετών; Θα τιμωρηθεί κάποιος για τη γενικευμένη αποχαύνωση; «Γενικά μιλώντας, δεν είμαι μεγάλος φαν των ρυθμίσεων» απαντά σε σχετικό ερώτημα ο Cook, «πιστεύω βαθιά στην ελεύθερη αγορά. Αλλά πρέπει να το παραδεχόμαστε όταν η ελεύθερη αγορά δεν δουλεύει. Κι εδώ δε δούλεψε. Θεωρώ αναπόφευκτο κάποιο είδος ρύθμισης. Πιστεύω ότι το Κονγκρέσο κι η κυβέρνηση θα περάσουν κάτι κάποια στιγμή».
Τί παραδέχεται έμμεσα ο Cook; Ότι θα έπρεπε όλοι τους, του εαυτού του συμπεριλαμβανομένου, να αγνοήσουν τις προοπτικές των τεράστιων κερδών και να δουν πως θα κάνουν τις τεχνολογικές τους εφαρμογές και συσκευές λιγότερο ευεπίφορες στις αρνητικές χρήσεις. Αλλά δεν το έκαναν, γιατί ήταν εστιασμένοι στην εκθετική τους ανάπτυξη, στο network effect και στην αύξηση της τιμής της μετοχής τους. Και τώρα μιλούν για «αναπόφευκτες» ρυθμίσεις. Το εντελώς ανήθικο κι απάνθρωπο δόγμα «εμείς τα σπάμε, εσείς καθαρίζετε μετά» σε πλήρη ανάπτυξη. Η λογική του trial and error σε όλο της το μεγαλείο, με εργαστήριο τον κόσμο όλο και πειραματόζωα τους ανυποψίαστους πολίτες.
Στην ίδια συνέντευξη ο Tim Cook παραδέχεται ότι για πολύ καιρό χρησιμοποιούσε το iPhone του υπερβολικά, αλλά αργότερα αποφάσισε να περιορίσει τις ενοχλητικές ειδοποιήσεις. «Οι φορές που σηκώνω μια συσκευή έχουν ελαττωθεί» δήλωσε στο κανάλι HBO. Όταν οι ίδιοι οι τεχνοουτοπιστές, που γνωρίζουν καλά τα κουμπιά μας, παραδέχονται ότι κάτι έχει πάει στραβά κι ότι οι ρυθμίσεις είναι επιθυμητές, έχουμε φτάσει σ’ ένα κρίσιμο σημείο. Θεωρώ απίθανο να συμμορφωθούν μόνοι τους. Δεν έχουν ούτε το κίνητρο, ούτε την απαραίτητη θεώρηση των πραγμάτων. Ο στόχος τους είναι να διοχετεύουν εθιστικά προϊόντα κι υπηρεσίες στην ανθρωπότητα. Μόνο οι πολίτες, η πολιτική και οι πολιτικοί μπορούν να δώσουν λύσεις. Όλα τα άλλα είναι θέαμα.
Manolis Andriotakis 