Νομίζω ότι ένα απ’ τα πιο καίρια ερωτήματα που θα μπορούσαν να διατυπωθούν σχετικά με την προσφυγή της Ελληνικής Κυβέρνησης στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. είναι εκείνο που διατυπώνει ο Τζόζεφ Στίγκλιτς στο βιβλίο του Globalization and its disconents (στα ελληνικά κυκλοφορεί υπό τον τίτλο Η Μεγάλη Αυταπάτη, απ’ τον εκδοτικό οίκο Α.Α.Λιβάνη, σε μετάφραση Γιώργου Θεοφωρόπουλου κι επιμέλεια του Κώστα Μελα): «Άραγε το Δ.Ν.Τ. έχει μάθει απ’ τα λάθη του; Πόσο έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια;» Ομολογώ ότι μέχρι πριν από μερικές ημέρες δεν είχα διαβάσει το βιβλίο αυτό. Γνώριζα μερικά πράγματα για τον συγγραφέα του, και κυρίως το γεγονός ότι έχει εμφανιστεί αρκετές φορές να συμβουλεύει τον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου, αλλά δεν είχε τύχει ποτέ να πέσει στα χέρια μου κάποιο απ’ τα βιβλία του. Με την προσφυγή στο ΔΝΤ ένας φίλος, ο Rowan Thorpe, σύστησε δια του ιστολογίου του, να διαβαστεί το βιβλίο, γιατί «λέει πολλά» αναφορικά με την κατάσταση της χώρας μας. Πράγματι ο Στίγκλιτς είναι λάβρος εναντίον του ΔΝΤ. Αν θέλει κάποιος να απογοητευτεί ή να οικοδομήσει την κριτική του ενάντια στο διεθνή αυτό οργανισμό, το βιβλίο αυτό θα του είναι χρησιμότατο. Πρόκειται για τη «μαύρη βίβλο του Δ.Ν.Τ.». Βεβαίως το βιβλίο δημοσιεύθηκε το 2002, έχουν περάσει δηλαδή ήδη 8 χρόνια, αλλά μέχρι τότε ο Στίγκλιτς δεν είχε δει παρά μηδαμινές αλλαγές. Κατηγορεί το ΔΝΤ για εγκληματική διαχείριση των προβλημάτων. Σε όποια χώρα ενεπλάκη, κόμισε περισσότερα προβλήματα, δημιούργησε χάος, αστάθεια, αύξησε την ανεργεία, και τελικά δεν έλυσε το πρόβλημα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει. Ιδού ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

Μισό αιώνα μετά την ίδρυσή του, είναι φανερό πως το ΔΝΤ απέτυχε στην αποστολή του. Δεν έκανε αυτό που υποτίθεται πως πρέπει να κάνει – να παρέχει κεφάλαια σε χώρες που αντιμετώπιζαν οικονομική ύφεση, ώστε να καταστήσει την κάθε χώρα ικανή να επανέλθει σε ένα καθεστώς σχεδόν πλήρους απασχόλησης. Παρά το γεγονός ότι ο τρόπος που κατανοούμε τις οικονομικές διαδικασίες βελτιώθηκε σημαντικά τα τελευταία πεντήντα χρόνια, και παρά τις προσπάθειες του ΔΝΤ τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια, οι κρίσεις ανά τον κόσμο έγιναν συχνότερες και (εξαιρούμενης της Μεγάλης Ύφεσης) βαθύτερες. Σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς, σχεδόν εκατό χώρες αντιμετώπισαν κρίσεις. Το χειρότερο είναι ότι πολλές από τις πολιτικές που προώθησε το ΔΝΤ, και ιδιαίτερα η πρώορη απελευθέρωση των κεφαλαιαγορών, συνέβαλαν στην παγκόσμια αστάθεια. Και από τη στιγμή που μια χώρα δειρχόταν κρίση, τα κεφάλαια και τα προγράμματα του ΔΝΤ όχι μόνο δεν κατάφερναν να σταθεροποιήσουν την κατάσταση, αλλά σε πολλές περιπτώσεις επιδείνωναν τα πράγματα, ιδιαίτερα για τους φτωχούς, Το ΔΝΤ απέτυχε στην αρχική αποστολή του να προάγει την παγκόσμια σταθερότητα – και δεν είχε μεγαλύτερη επιτυχία στις καινούργιες αποστολές που ανέλαβε, όπως το να καθοδηγήσει τη μετάβαση των χωρών από τον κομμουνισμό στην οικονομία της αγοράς.

Διαβάζοντας το βιβλίο συνειδητοποίησα ότι σ’ αυτό βρίσκεται η ρίζα της σκέψης που οδήγησε τη Ναόμι Κλάιν να γράψει το βιβλίο The Shock Doctrine, αφού ο Στίγκλιτς μιλάει ακριβώς για τη Θεραπεία-Σοκ που συνταγογραφεί το ΔΝΤ στις νοσούσες χώρες. Προσωπικά, το βιβλίο με ανησύχησε. Είναι ένα βιωματικό κείμενο, δεν υπάρχει ίχνος βιβλιογραφίας, καθώς ο συγγραφέας έχει ζήσει το ΔΝΤ απ’ το απέναντι κτίριο, αλλά κι από μέσα. Ευτυχώς, στο τέλος υπάρχει μια νότα αισιοδοξίας. Ο Στίγκλιτς προτείνει ένα πακέτο μεταρυθμίσεων του ίδιου του ΔΝΤ, προκειμένου να γίνει ένας πραγματικά δημοκρατικός οργανισμός, που βοηθά όχι μόνο τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να εισπράττουν τα οφειλόμενα σ’ αυτά, αλλά και τα εκατομμύρια των πολιτών που ζουν με τα ελάχιστα.

Και το πιο σημαντικό. Ο Στίγκλιτς υποστηρίζει ότι το ΔΝΤ δρα με άξονα την ιδεολογία του, κι όχι με τα πραγματικά δεδομένα. Η ιδεολογία του ΔΝΤ κατά το διάσημο οικονομολόγο, κάτοχο του Νόμπελ οικονομίας του 2001, είναι ο φονταμενταλισμός της αγοράς: σύμφωνα με αυτή, η ελευθερία της αγοράς είναι πάνω απ’ όλα. Όλα θα διορθωθούν απ’ την αγορά. Και καθετί στραβό οφείλεται στις κρατικές ή άλλες παρεμβάσεις.

Υπάρχει λύση;

Εμείς δημιουργήσαμε αυτούς τους θεσμούς και πρέπει να δουλέψουμε για να τους διορθώσουμε. Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τις θεμιτές ανησυχίες εκείνων που εξέφρασαν τη δυσφορία τους για την παγκοσμιοποίηση, αν θέλουμε να κάνουμε την παγκοσμιοποίηση να λειτουργήσει προς όφελος των δισεκατομμυρίων ανθρώπων για τους οποίους μέχρι σήμερα δε λειτούργησε, αν θέλουμε να πετύχει μια παγκοσμιοποίηση με ανθρώπινο πρόσωπο, τότε πρέπει να υψώσουμε τη φωνή μας. Δεν μπορούμε, και δεν πρέπει, να καθόμαστε με σταυρωμένα τα χέρια». Αυτά γράφει ο Στίγκλιτς.

Αντί λοιπόν να αναθεματίζουμε και να μεμψιμοιρούμε θα μπορούσαμε να πιέσουμε την κυβέρνηση να διατυπώσει κι αυτή το ίδιο αίτημα: το ΔΝΤ είναι ένα δημόσιος οργανισμός, που πρέπει να λειτουγήσει δημοκρατικά, να μάθει να μεριμνά όχι μόνο για τους πιστωτές, να γίνει πραγματικά διαφανής και να ακούσει όσους δέχονται τις «θεραπείες» του. Μ’ άλλα λόγια από ένα κλειστό κλαμπ των ισχυρών να γίνει μια ανοιχτή δημοκρατική ομάδα στην οποία εκπροσωπούνται όλοι.