γράφει ο Θανάσης Τριαρίδης

Δήλωση δωρεάς σώματος

Εδώ και μια οκταετία (από τότε που έμαθα την αντίστοιχη επιλογή του συγγραφέα Αντώνη Σαμαράκη) έχω αποφασίσει για τη μεταθανάτια τύχη του σώματός μου: Θέλω να γίνω δωρητής σώματος – τόσο ως προς τα μεταμοσχεύσιμα ζωτικά όργανα, όσο και ως προς το ίδιο το σώμα που μπορεί να αξιοποιηθεί στο ανατομείο για ερευνητικούς/εκπαιδευτικούς σκοπούς. Σε πρακτικό επίπεδο αυτό σημαίνει μια διαδικασία με την οποία, ως κοινωνία, δεν είμαστε διόλου εξοικειωμένοι: αμέσως μετά τον θάνατο (και αφού αφαιρεθούν τα ζωτικά όργανα που μπορούν να μεταμοσχευτούν) το σώμα απολήγει στο ανατομείο μιας πανεπιστημιακής κλινικής και χρησιμοποιείται για ερευνητικούς λόγους και για τις ανάγκες του μαθήματος ανατομίας (τον Ιανουάριο του 2011, οπότε γράφεται το κείμενο αυτό, στην Ελλάδα η πρακτική αυτή εφαρμόζεται στα Ανατομεία Ιατρικών Σχολών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης).

Ωστόσο, όλα αυτά τα χρόνια, παρόλο που έχω εύκαιρα τα γραπτά κείμενα, δεν μερίμνησα να καταγράψω σε ένα κείμενο αυτήν την απόφαση. Προφανώς το άχαρο θέμα, η ρητορική και μελοδραματική αίσθηση που αποπνέει ένα τέτοιου είδους κείμενο (συνδυασμένη με το φόβο για το ίδιο το γεγονός) με έκαναν να αναβάλω τη ρητή δήλωση – εξάλλου πίστευα πως η επανειλημμένη προφορική γνωστοποίηση της βούλησης στους δικούς μου και στους φίλους αρκούσε. Η στάση αυτή ήταν ανεύθυνη. Πριν από μερικές μέρες, διαβάζοντας τυχαία ένα άρθρο επί του θέματος, διαπίστωσα πως, λόγω του αναχρονιστικού νομικού καθεστώτος, η δωρεά σώματος σήμερα στην Ελλάδα είναι μια διαδικασία που απαιτεί ρητή δήλωση του ίδιου του ανθρώπου που θέλει να διαθέσει το σώμα του και αίτησή του στα Ανατομεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης (από αυτά ο ενδιαφερόμενος παίρνει τη σχετική φόρμα που πρέπει να συμπληρώσει και να καταθέσει). Αντίθετα, οι προφορικές δηλώσεις βούλησης/οδηγίες/ορμήνειες προς τους συγγενείς, όσο ρητές κι αν είναι, δεν μπορούν να δημιουργήσουν κανένα νομικό καθεστώς.

Ως εκ τούτου, η ρητή, γραπτή και δημόσια, δήλωση δωρεάς σώματος είναι επιβεβλημένη – και ας μου συγχωρεθεί ο μελοδραματισμός. Θα ήθελα, λοιπόν, όταν έρθει ο θάνατός μου, όποτε έρθει, όπως κι αν έρθει, το σώμα μου (σωστότερα: το σώμα – καθώς τότε δεν θα έχω τίποτε δικό μου) να δοθεί στο Ανατομείο Θεσσαλονίκης (ή στο πλησιέστερο πανεπιστημιακό ανατομείο) και να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες εκπαίδευσης των μελλοντικών γιατρών (αφότου φυσικά προηγουμένως αξιοποιηθούν όσα ζωτικά όργανα μπορούν να χρησιμεύσουν για μεταμοσχεύσεις – και εφόσον οι συνθήκες και ο χρόνος του θανάτου επιτρέψουν κάτι τέτοιο). Το σώμα θα γίνει εκμαγείο για το εργαστήριο της περιγραφικής ανατομικής – προοπτική που με χαροποιεί γιατί πιστεύω πολύ στην ανθρώπινη επιστήμη. Αφού ανατμηθεί και αξιοποιηθεί η κάθε δυνατή χρησιμότητά του, θέλω ό,τι απομείνει να απολήξει δίχως καμία τελετή εκεί όπου καταλήγουν και τα λοιπά αναλώσιμα του νοσοκομείου (στον νοσοκομειακό κλίβανο).

Παράλληλα με την παρούσα δήλωση έχω ήδη κάνει την προβλεπόμενη αντίστοιχη αίτηση στο Ανατομείο Θεσσαλονίκης (της πόλης όπου ζω) και έχω εγγραφεί στους σχετικούς καταλόγους δωρητών σώματος (η διαδικασία είναι πολύ απλή και γίνεται μέσω fax – όσοι θέλουν να εγγραφούν, μπορούν να ζητήσουν πληροφορίες και έντυπα από τα Ανατομεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης στα τηλέφωνα 210-7771142, 210-7462305 και 2310-999305, 2310-99934 αντίστοιχα).

Παρακαλούνται οι δικοί μου και οι φίλοι μου να μεριμνήσουν για την πλήρη εφαρμογή των παραπάνω. Και ας έχουν το νου τους: τέτοιες διαδικασίες είναι πολύ πιθανό να παρουσιάσουν στην πράξη γραφειοκρατικές δυσκολίες – εκείνοι να μην υποχωρήσουν στο ελάχιστο. Επιπλέον, τις πρώτες ώρες που ακολουθούν έναν θάνατο υπάρχει (συνήθως) οδύνη και αμηχανία στο κοντινό περιβάλλον – και συχνά παπάδες και νεκροθάφτες αναλαμβάνουν τη γνωστή αποφασιστική δράση τους με εξαιρετικούς αυτοματισμούς και δίχως να ρωτήσουν κανέναν. Οι δικοί, οι φίλοι ή όποιοι άλλοι βρεθούν κοντά εκείνη την ώρα (και ανεξάρτητα από τι οι ίδιοι πιστεύουν) παρακαλούνται να μην αφήσουν κανέναν παπά, ιερωμένο, ιερουργό ή εκπρόσωπο οποιασδήποτε θρησκείας να τελετουργήσει με οποιονδήποτε τρόπο επί του σώματος που κάποτε υπήρξα. Σε όλη μου την ζωή (και πάντα στο πλαίσιο του απόλυτου σεβασμού της αντίθετης άποψης και της αντίθετης επιλογής) αντιτίθεμαι με κείμενα και επιχειρήματα στις θρησκείες και τις τελετουργίες τους – τις λογαριάζω για καλοδουλεμένες ψευτιές, για διανοητικές κατασκευές μίσους και μηχανές σκλαβιάς του τρεμάμενου ανθρώπινου σώματος. Θα ήταν, λοιπόν, εξαιρετικά άδικο να ασκήσουν τις τελετουργίες τους στο κουφάρι που δεν θα μπορεί πια να σταθεί απέναντί τους.

Επίσης, οι δικοί και οι φίλοι παρακαλούνται να μην αφήσουν κανέναν νεκροθάφτη, δημόσιο υπάλληλο ή έμπορο ιδιώτη, να κάνει οποιαδήποτε ταφή του σώματος. Δεν πιστεύω στον τάφο – θεωρώ πως η υπόθεση της μνήμης είναι πολύ βαθιά, για να εξαρτάται από ένα μάρμαρο και μια γωνιά ενός κοιμητηρίου. Όσοι με θυμούνται θα το κάνουν (για όσο το κάνουν) λόγω του δεσμού μας και όχι εξαιτίας ενός τάφου.

Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες της Ιατρικής που θα διασταυρώσουν πρακτικά τις θεωρητικές ανατομικές γνώσεις τους (εξακριβώνοντας, για παράδειγμα, σε μια εγκάρσια τομή τη θέση της σπλήνας ή τις αρτηρίες της καρδιάς), θα κάνουν εν αγνοία τους το ξόδι μου. Αυτοί (: τα βλέμματά τους) θα είναι ο καλύτερος τάφος.

Θανάσης Τριαρίδης, Ιανουάριος 2011