Απ' τα σήματα των Golf, στις χειρολαβές των μέσων μαζικής μεταφοράς.

Όταν ήμουν στο λύκειο, πριν από 20 χρόνια και πλέον, κυκλοφορούσε μια μόδα ανάμεσα στους συνομίληκούς μου, η αφαίρεση σημάτων από συγκεκριμένα μοντέλα αυτοκινήτων τα οποία μετά χρησιμοποιούνταν σαν μπρελόκ. Τα σήματα αυτά ήταν κλεμμένα από Volskwagen Polo και Golf. Εδώ και 2 χρόνια παρατηρώ στο δρόμο και συναναστροφές με εφήβους ότι η μόδα έχει αλλάξει αρκετά. Αντί για σήματα αυτοκινήτων, κάποιοι νεαροί άνθρωποι τώρα φέρουν επάνω στα σακίδιά τους, χειρολαβές λεωφορείων.

Οι αλλαγές που παρατηρούνται στη νεανική υποκουλτούρα έχουν μεγάλο ενδιαφέρον γιατί αποτυπώνουν εν πολλοίς κοινωνικά κι οικονομοπολιτικά ζητήματα, με τον τρόπο που τα μεταβολίζει το νεανικό εξεγερσιακό πνεύμα. Μετά έρχεται η μαζική κουλτούρα και τα εμπορευματοιεί με επιτυχία. Μέχρι τότε όμως η δουλειά έχει γίνει. Ο νέος έχει εκφραστεί για όσα συμβαίνουν γύρω του, έχει κάνει μια απόπειρα να ξεχωρίσει ενδεχομένως, κι έχει δηλώσει το παρόν του με τον μοναδικό του τρόπο.

Στη δεκαετία του ’90 οι έφηβοι έκλεβαν τα σήματα των αυτοκινήτων που ανήκαν στους γονείς τους, στους φίλους των γονιών τους, στους γείτονές τους. Ήταν μια εποχή που οι αγορές αυτοκινήτων αυξάνονταν ραγδαία και κάθε σπίτι μπορεί να είχε και 3 ή 4 αυτοκίνητα. Έτσι, εκείνος που είχε το σήμα στο μπρελόκ του διατυμπάνιζε μια μείζονος σημασίας διαφορά, αφήνοντας τον ιδιοκτήτη χωρίς αναγνωριστικό σήμα. Στην πλούσια αρμαθιά κλειδιών, που επίσης ήταν στη μόδα, ο νέος έφερε ένα λάφυρο-σύμβολο της εποχής του: το σήμα του ιδιωτικού αυτοκινήτου της μεσαίας τάξης. Κάποιοι προχωρούσαν ένα βήμα παραπέρα, κλέοβοντας ακόμα και το σήμα της Mercedes, ενός αυτοκινήτου συνδεδεμένου με την ανώτερη τάξη.

Σήμερα, “το νόημα του στυλ” (το κόκκινο βιβλίο με την Grace Jones στο εξώφυλο που διαβάσαμε πολλοί στις αρχές του ’90) είναι λίγο πιο άγριο. Δε μένει μόνο στα μαλλιά, στο ντύσιμο, και στα γκάτζετ.

Λόγω της οικονομικής κρίσης, οι γονείς των εφήβων καταθέτουν μαζικά τις πινακίδες των αυτοκινήτων τους κι αρχίζουν να χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Η μεσαία τάξη εξαφανίζεται. Και δεν είναι σε θέση πλέον να πάει τα παιδιά της με αυτοκίνητο στα κολυμβητήρια και στα πάρτυ πλέον. Και γι’ αυτό εκείνοι τους εκδικούνται αφαιρώντας κάτι πολύ πιο σημαντικό απ’ τη συμβολική αξία ενός σήματος. Τους αφαιρούν τις χειρολαβές απ’ τα λεωφορεία, αφήνοντάς τους μετέωρους κι έκθετους στα φρεναρίσματα των οδηγών. Η κλοπή των σημάτων ήταν μια ανώδυνη παρανομία, με μεγάλο συμβολικό χαρακτήρα, η κλοπή της χειρολαβής είναι υπόσχεση βίας.

Ο επιβάτης του λεωφορείου δεν έχει πού να πιαστεί γιατί κάποιος νεαρός χρησιμοποιεί την χειρολαβή σαν λάφυρο. Απ’ την εκδίκηση που έχει στόχο την ιδιωτική περιουσία πάμε στην εκδίκηση που έχει στόχο τη δημόσια περιουσία. Απ’ την οικειοποίηση του λογότυπου περνάμε στην οικειοποίηση του εργαλείου. Απ’ το σύμβολο της ατομικότητας πάμε στο σύμβολο της μαζικότητας. Οι έφηβοι είναι οι καλύτερες κεραίες των κοινωνικών εξελίξεων.

Τους παρατηρείς και καταλαβαίνεις τί συμβαίνει στα μυαλά και τις ψυχές των γονιών τους.

UPDATE. Εντωμεταξύ, μόλις ανέρτησα το κείμενο, ο @outekankan στο Twitter μου είπε ότι η μόδα των χειρολαβών ξεκίνησε απ’ το 1996, όπου στα μέρη του, στο Χολαργό δηλαδή, η απόσπαση χειρολαβής ήταν κάτι «σαν την πρώτη μαλακία». Ομολογώ ότι δεν γνώριζα ότι η ιστορία εκκινεί από τόσο παλιά. Η αλήθεια είναι ότι και τα σήματα των αυτοκινήτων, από όσο θυμάμαι, στα Βόρεια Προάστεια της Αθήνας κλέβονταν, κι η πρακτική ήταν δημοφιλής στα παιδιά αυτών των περιοχών.