Ένα βιβλίο που διατυπώνει με ακρίβεια ένα κρίσιμο ερώτημα: αν ο κόσμος συγκροτείται γύρω απ’ τις αφηγήσεις μας, ποιός είναι ο αληθινός και ποιός ο ψεύτικος; Μήπως τελικά όταν ερωτευόμαστε όντως ζούμε στον “κόσμο μας”;

Καταλαβαίνουμε την πραγματικότητα μέσω αφηγήσεων. Ο κόσμος συγκροτείται απ’ το σύνολο των αφηγήσεων που τον περιγράφουν. Έτσι τον κατανοούμε, έτσι τον αντιλαμβανόμαστε. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να το κάνουμε αυτό. Χρειάζεται να ακούσουμε μια ιστορία, ένα αφήγημα, για να καταλάβουμε από πού ήρθαμε, πού βρισκόμαστε και πού πάμε. Ο κόσμος είναι ένα βιβλίο. Ο κόσμος είναι μια αφήγηση. Κατ’ επέκταση καθένας διαλέγει να ζήσει στην αφήγηση και στον κόσμο που εκείνος επιλέγει (ή τον επιλέγει;).

Αυτό είναι συνοπτικά το θέμα του τελευταίου βιβλίου του Χαρούκι Μουρακάμι, 1Q84 που κυκλοφορεί στα ελληνικά απ’ τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση Μαρίας Αργυράκη. Το 1Q84 είναι ένα βιβλίο μυθοπλασίας. Στις 1.400 σελίδες του έχεις την ευκαιρία να ζήσεις την ερωτική ιστορία δύο ανθρώπων που συναντήθηκαν σ’ έναν κόσμο, αλλά χρειάστηκε να ταξιδέψουν σ’ έναν άλλο κόσμο για να σμίξουν. Ο κόσμος αυτός επινοήθηκε από άλλους, αλλά είναι εξίσου πραγματικός. Στον κόσμο αυτό βγαίνουν δύο φεγγάρια, αλλά οι άνθρωποι συνεχίζουν να γεννιούνται και να πεθαίνουν.

Ομολογώ ότι δεν ήμουν ποτέ ανάμεσα στους φανατικούς αναγνώστες του μυθιστοριογράφου Χαρούκι Μουρακάμι. Όχι για κάποιο ειδικό λόγο. Απλά, δεν έτυχε να διαβάσω κάτι απ’ το έργο του. Το πρώτο βιβλίο του που διάβασα δεν ήταν καν μυθιστόρημα: το Για τί πράγμα μιλάω όταν μιλάω για το τρέξιμο (εκδ. Ωκεανίδα, μτφρ. Βασίλης Κιμούλης).

Πριν από 2 εβδομάδες ξεκίνησα να διαβάζω το τελευταίο βιβλίο του, το 1Q84 κι ενθουσιάστηκα. Ο Μουρακάμι είναι ένας εξαιρετικός τεχνίτης του λόγου. Έχει συνθέσει ένα τρίτομο συναρπαστικό έργο που κρατά τον αναγνώστη σε διαρκή εγρήγορση. Ο συγγραφέας δημιουργεί έναν κόσμο μέσα σ’ έναν άλλο κόσμο. Μας μεταφέρει στο εμβληματικό έτος 1984, το οποίο για τους ήρωες γεννά ερωτήματα, ερωτηματικά, Questions, Question Marks. Έτσι προκύπτει το Q του τίτλου, έτσι προκύπτει ο παράλληλος κόσμος. Στην κριτική των New York Times διάβασα ότι στα Ιαπωνικά το Q προφέρεται όπως το 9!

Μέχρι και τα μέσα του τρίτου βιβλίου δεν ήθελα να σταματήσω την ανάγνωση. Κάπου εκεί όμως κουράστηκα, κι ένιωσα ότι μπορούσε το βιβλίο να είναι πιο σύντομο. Μπορεί να πάσχει κάπως από οικονομία, αλλά το μυθιστόρημα είναι σιγούρα μεγαλειώδες.

Δεν πρόκειται για ένα συγκινησιακό έπος. Είναι όμως μια μυθοπλασία που παράγει συγκινήσεις. Έχει μια καθαρότητα το βλέμμα του συγγραφέα, μια διαύγεια μοναδική. Η αφήγηση παράγει μεν αποστασιοποίησεις, αλλά έχει και μια ανθρωπιά που σε κάνει να συμπαθείς του ήρωες, ό,τι κι αν σκέφτονται, ό,τι κι αν κάνουν. Είναι ένα βιβλίο που αποθεώνει τη λογοτεχνία, την αφήγηση, το μυθιστόρημα. Ο ήρωας γράφει την ιστορία που ζει. Η ιστορία ζωντανεύει κι εμπλέκει τους πάντες. Οι ήρωες χρειάζεται να διαβάσουν για να κατανοήσουν τον κόσμο τους. Κι ο πραγματικός κόσμος λαμβάνει μια ακόμα εξίσου πραγματική διάσταση, γίνεται ένας κόσμος μέσα στον κόσμο, δηλαδή ένα βιβλίο μέσα στο βιβλίο. Οι αναφορές στο 1984 του Όργουελ είναι παραπάνω από εμφανείς. Με τη διαφορά ότι εδώ ο Μεγάλος Αδελφός έχει γίνει “Ανθρωπάκια”.

Οι αντιστοιχίες, τα υπονοούμενα, οι αιχμές αφθονούν. Η φαντασία του συγγραφέα οργιάζει, αλλά το υλικό του οργανώνεται με ψυχρή λογική. Κι όλα στο τέλος μπαίνουν στη θέση τους.

Κρατώ απ’ το βιβλίο:

Την ακρίβεια των διατυπώσεων. Για να γίνει ρεαλιστικό το περιβάλλον ο Μουρακάμι περιγράφει με λεπτομέρεια ακόμα και το πιο ασήμαντο -φαινομενικά- στοιχείο της αφήγησής του.

Τη δομή του. Η ιστορία αναπτύσσεται μ’ έναν σπειροειδή τρόπο, κορυφώνοντας διαρκώς το ενδιαφέρον.

Το βάθος των χαρακτήρων. Κλείνοντας το βιβλίο έχεις την αίσθηση ότι έχεις γνωρίσει καλά, τουλάχιστον τους κεντρικούς χαρακτήρες.

Το βιβλίο ξεκινά με τους στίχους του τραγουδιού “Χάρτινο το φεγγαράκι”. Τί λέει το τραγούδι; Όλος ο κόσμος είναι ένα τσίρκο, πιο ψεύτικος δε γίνεται, κι όμως αν με πίστευες λιγάκι θα ήταν όλα αληθινά. Πόσο πιο απλά μπορεί να ειπωθεί αυτή η αλήθεια; Καθένας δημιουργεί το σύμπαν του. Κόσμοι τέμνονται, συγκρούονται, και χάνονται. Ενίοτε ενώνονται, όταν δύο άνθρωποι συμφωνούν σε μια ερμηνεία του κόσμου, δημιουργώντας έτσι έναν ολόκληρο κόσμο, ένα παράλληλο σύμπαν. Αυτή είναι η επαναστατική διάσταση των ανθρώπινων σχέσεων. Κι ίσως εδώ κρύβεται και η αξία της μεγάλης λογτεχνίας. Το ποιητικό σύμπαν του Μουρακάμι αποκαλύπτει την υπαρξιακή δύναμη της έλξης που ασκείται μεταξύ μας. Φέρνει στο φως την τομή των ιστοριών μας. Στο τέλος η έλξη αυτή είναι που κερδίζει τα πάντα. Υπάρχει πιο αισιόδοξο μήνυμα απ’ αυτό; Ένας άνδρας και μια γυναίκα γκρεμίζουν το στρεβλό κόσμο και κυοφορούν το λαμπρό τους μέλλον.

Ένα ποιητικό βιβλίο ύμνος στον έρωτα που σίγουρα αξίζει τα λεφτά, το χρόνο και το ενδιαφέρον σου.