Δεν υπάρχει τεχνολογική εφεύρεση χωρίς κινδύνους, δεν υπάρχει ιατρική παρέμβαση που να μην εμπνέει φόβους κι ανησυχίες στους ανθρώπους. Τα εμβόλια συνιστούν μια καινοτόμο εφαρμογή προληπτικής ιατρικής, που έχει εξάψει έντονα συναισθήματα στην ανθρωπότητα, γιατί αφορά το συνδυασμό της τεχνολογίας με την υγεία. Επιπλέον, παραγγέλνονται απ’ το κράτος και γίνονται κατά κύριο λόγο σε μικρά παιδιά. “Οι άνθρωποι δε βλέπουν τα βακτήρια”, μου λέει o ειδήμων Πολ Όφιτ, “αλλά βλέπουν τις ενέσεις”. Τις ενέσεις που εισάγουν σ’ έναν υγιή οργανισμό τους απειλητικούς μικροοργανισμούς, νεκρούς ή εξασθενημένους, ώστε διεγείροντας το ανοσοποιητικό του σύστημα να παράγει τα δικά του αντισώματα. Μ’ αυτό τον τρόπο, αν στο μέλλον προσπαθήσει να μπει στον οργανισμό εκ νέου ο συγκεκριμένος μικροοργανισμός, τα αντισώματα που ήδη υπάρχουν μέσα του θα τον εξουδετερώσουν κι έτσι δε θα νοσήσει.

Όλοι οι υπέρμαχοι των εμβολίων με τους οποίους μίλησα υποστηρίζουν ότι το ρίσκο του εμβολίου είναι μικρότερο απ’ το ρίσκο του μη εμβολιασμού. Για το γιατρό του Ευρωπαϊκού γραφείου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Μαρκ Μάσκατ, “οι εμβολιασμοί είναι οι πιο επιτυχημένες και συμφέρουσες παρεμβάσεις προς όφελος της υγείας της ανθρωπότητας, κι έχουν σώσει αναρίθμητες ζωές ανά τον πλανήτη”. Την ίδια στιγμή, εναλλακτικοί κυρίως γιατροί θεωρούν τα εμβόλια μια υπερτιμημένη κι επικίνδυνη εφεύρεση που ωφελεί μόνο τα ταμεία των φαρμακοβιομηχανιών, και υποστηρίζουν δημόσια ότι οι θανατηφόρες μεταδοτικές ασθένειες εξαφανίζονται απ’ τον πλανήτη όχι λόγω των εμβολιασμών, αλλά εξαιτίας της ανόδου του βιοτικού μας επιπέδου. Το σύνολο των αντιεμβολιαστών μου δήλωσαν ξεκάθαρα ότι τα εμβόλια είναι μέρος του προβλήματος κι όχι της λύσης, παραλείποντας να πουν ότι ακόμα στην κομμουνιστική Κούβα που δεν υπάρχουν πολυεθνικές, οι εμβολιασμοί του πληθυσμού γίνονται κανονικά.

Στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το καθ’ ύλην αρμόδιο CDC (Centers of Disease Control and Prevention), ένα ποσοστό 1 με 2% των γονέων επιλέγει συνειδητά να μην εμβολιάσει τα παιδιά του, κι ένα 10 με 20% τα καθυστερεί. Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας CivicScience το προφίλ του μέσου αμερικανού αντιεμβολιαστή είναι ένας μέσης ηλικίας άνδρας με απολυτήριο λυκείου, χαμηλό εισόδημα και μια τάση να πιστεύει ότι η ψήφος του δε μετράει. Στην Ελλάδα, καθώς το εθνικό ηλεκτρονικό μητρώο εμβολιασμών βρίσκεται ακόμα υπό σύσταση, το μόνο εργαλείο μέτρησης που διαθέτουμε είναι δύο πρόσφατες δειγματοληπτικές μελέτες.

Η “εθνική μελέτη κατάστασης εμβολιασμού των παιδιών” (που έγινε με τη χρηματοδότηση του ΚΕΕΛΠΝΟ) τόσο του 2012 (παιδιά ως 6 ετών), όσο και του 2014 (παιδιά ως 2 ετών), καταδεικνύει ότι η εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών στην χώρα μας είναι γενικά υψηλή. Τα ευρήματα επίσης δείχνουν ότι πολλές δόσεις καθυστερούν, ότι τα ποσοστά κάλυψης στο αντιγριπικό εμβόλιο είναι χαμηλά κι ότι η κάλυψη παιδιών μεταναστών και Ρομά είναι μέτρια ή χαμηλή. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι 1 στους 3 δηλώνει ότι η στάση του για τα εμβόλια έγινε πιο επιφυλακτική έπειτα απ’ το θόρυβο για το εμβόλιο της πανδημικής γρίπης του 2009. “Παρόλο που η πλειονότητα των γονιών έχει μια θετική διάθεση απέναντι στα εμβόλια και αναγνωρίζει τα οφέλη των εμβολίων” σημειώνει ο δόκτωρ Μάσκατ, “υπάρχουν κάποιοι που έχουν εφησυχάσει”.

“Έχουμε γονείς” μου λέει η κυρία Μαρία Θεοδωρίδου, καθηγήτρια παιδιατρικής και αντιπρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, “που λένε: αφού δεν έχουμε πολιομυελίτιδα γιατί να κάνουμε το εμβόλιο της; Δε γνωρίζουν καν τη νόσο. Οι νεότεροι δεν έχουν καν την ανάμνηση του τι είναι ένα λοιμώδες νόσημα, ποιες είναι οι επιπλοκές, και τα κατάλοιπα που μπορεί να αφήσει. Δηλαδή, και στο δρόμο σπάνια βλέπουμε πια ανθρώπους που έχουν δυσκολία στη βάδιση, ή ατροφικά πόδια, για να πει κάποιος ότι “αυτός πέρασε πολιομυελίτιδα όταν ήταν μικρός”. Επομένως, χρειάζεται μια υπενθύμιση των λοιμωδών νοσημάτων. Έχουν ξεχαστεί. Τώρα βέβαια ζούμε και μια συγκυρία, τη μετακίνηση ανθρώπων λόγω του προσφυγικού, που θα θυμηθούμε παλιά λοιμώδη νοσήματα, διότι βλέπουμε πληθυσμούς όπως στη Συρία με άριστο πρόγραμμα εμβολιασμού για την πολιομυελίτιδα στο παρελθόν, να μειώνουν την εμβολιαστική τους κάλυψη στο ήμισυ εξαιτίας του πολέμου, με αποτέλεσμα να σημειώνονται κρούσματα παραλυτικής μορφής πολιομυελίτιδας σε παιδιά. Είναι ένα σήμα συναγερμού αυτό”.  

“Οι άνθρωποι επιλέγουν να μην εμβολιάζουν τα παιδιά τους” μου λέει ο παιδίατρος, ειδήμων των εμβολίων και συγγραφέας του βιβλίου “Φονικές επιλογές, Πως το αντιεμβολιαστικό κίνημα μας απειλεί όλους” (εκδόσεις Basic Books) Πολ Όφιτ, “γιατί δεν φοβούνται τις αρρώστιες. Δεν τις βλέπουν πια κι έτσι δε νιώθουν να τους αφορούν. Οι γονείς μου που ήταν παιδιά του ’20 και του ’30 είδαν τη διφθερίτιδα σαν τον κοινό δολοφόνο των εφήβων, την πολιομυελίτιδα σαν το στραγγαλιστή των παιδιών. Εγώ είμαι παιδί του ’50 και του ’60, κι είχα ιλαρά, είχα κοκκύτη, είχα ανεμοβλογιά, αλλά τα παιδιά μου που είναι σήμερα στα 20 τους, δε βλέπουν αυτές τις αρρώστιες κι έτσι δεν νιώθουν ότι τους αφορούν”. “Τα εμβόλια” προσθέτει η κυρία Θεοδωρίδου, “έχουν πέσει θύματα της επιτυχίας τους”.

Μια απ’ τις πλέον ενεργητικές αγωνίστριες ενάντια στα εμβόλια, είναι η αμερικανίδα Μπράντυ Βον. Πρόσφατα, η νεαρή γυναίκα ξεκίνησε την καμπάνια “Learn the risk” (Μάθε το ρίσκο), όπου μηνύματα ενάντια στους εμβολιασμούς αναρτώνται σε μεγάλες διαφημιστικές πινακίδες στο Λος Άντζελες. “Πρέπει να πάρουμε την υγεία στα χέρια μας” μου λέει η Βον, “και πρέπει να κάνουμε τη δική μας έρευνα. Όπως είπε ο Σωκράτης, το φάρμακο είναι το φαγητό. Δεν πρέπει να αφήνουμε την υγεία μας να πουλιέται στον υψηλότερο πλειοδότη, δηλαδή στις φαρμακοβιομηχανίες”.

Η Βον, απ’ το 2001 ως το 2003 εργαζόταν σε μια μεγάλη πολυεθνική φαρμακοβιομηχανία, και πουλούσε ένα φάρμακο το οποίο όπως μου λέει ήταν “τόσο ισχυρό που, στις ΗΠΑ μόνο, σκότωσε 50 με 500 χιλιάδες ανθρώπους”. Έκτοτε, η Βον έμαθε να μην εμπιστεύεται καθόλου τις φαρμακοβιομηχανίες. Είναι μια whistleblower. “Δε μπορούμε να βασιζόμαστε σε εταιρείες που κερδοσκοπούν κρατώντας μας αρρώστους. Όλα γίνονται για το κέρδος” επισημαίνει, “και το ότι κάτι είναι στην αγορά δε σημαίνει ότι είναι ασφαλές”. Η Βον καταγγέλει ότι από τότε που άρχισε να μιλά ενάντια στα εμβόλια, δέχεται απειλές για τη ζωή της κι ότι η άλλη πλευρά “κοιτάζει τα δεδομένα από μελέτες που είναι χορηγούμενες από εταιρείες που πωλούν τα εμβόλια. Στο συμβουλευτικό συμβούλιο του ελεγκτικού μηχανισμού εμβολίων είναι άνθρωποι που έχουν κάνει περιουσίες πουλώντας εμβόλια. Η έρευνα είναι πλέον χορηγούμενη απ’ τη βιομηχανία και δεν είναι καθόλου ανεξάρτητη πια, μπορεί να δημοσιεύεται σε επιστημονικά περιοδικά αλλά ουσιαστικά πρόκειται για μάρκετινγκ. Οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν αρκετά λεφτά για να χρηματοδοτούν ερευνητές, να ελέγχουν τα Μέσα, να εξαγοράζουν τους γιατρούς και δυστυχώς τις κυβερνήσεις”.

Η επιχειρηματολογία της Βον επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό του δημοσιογράφου και συγγραφέα του βιβλίου “Εμβόλια: Ιστορία της πιο σωτήριας ιατρικής ανακάλυψης” (Εκδόσεις Αρχιπέλαγος), Άρθουρ Άλλεν, που θεωρεί ότι η εναντίωση στα εμβόλια σήμερα, προκύπτει κυρίως από “ιδεολογίες περί αγνότητας, φυσικής ζωής, κι από συνομωσιολογικές αντιλήψεις σχετικά με τις κυβερνήσεις και τις πολυεθνικές”. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα ελληνικά βιβλιοπωλεία, τα 3 απ’ τα 4 βιβλία που κυκλοφορούν για το γενικό κοινό είναι αντίθετα προς τα εμβόλια. Στο πλέον γνωστό απ’ αυτά, ο τίτλος είναι ενδεικτικός: “Η συνωμοσία των εμβολίων” (εκδόσεις Διόπτρα). Ο συγγραφέας του Αντρέας Μόριτζ αναπαράγει την πάγια αντίθεση στα εμβόλια με πειστικό τρόπο, καταλήγοντας ότι όχι μόνο δε σώζουν αλλά ότι είναι κι επιζήμια. Ο Μόριτζ θεωρεί ότι αν θέλουμε καλή υγεία θα πρέπει να παράγουμε πολλή βιταμίνη D, γι’ αυτό συστήνει σε όλους άφθονη έκθεση στον ήλιο και υγιεινή διατροφή.

Ο φυσικός τρόπος ζωής, η φυσική άμυνα έναντι της τεχνολογικής παρέμβασης των εμβολίων επανέρχεται ξανά και ξανά στις στις συζητήσεις μου με τους αντιεμβολιαστές. Ο Λάρυ Κουκ, ακτιβιστής κινηματογραφιστής κι εμπνευστής της καμπάνιας Stop Mandatory Vaccination (Σταματήστε τους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς) μου περιγράφει ότι όλες οι ασθένειες μπορούν να προληφθούν και να αντιμετωπιστούν με φυσικό τρόπο και με παραπέμπει σε πλήθος μελετών ενάντια στα εμβόλια. “Τα εμβόλια δε λειτουργούν” μου λέει, “εάν λειτουργούσαν δε θα υπήρχε καμμία ανησυχία για το μη εμβολιασμένο πληθυσμό. Οι εμβολιασμένοι δε θα πάθαιναν τις ασθένειες για τις οποίες έχουν εμβολιαστεί. Όμως αυτό δε συμβαίνει. Το CDC κι όσοι σπρώχνουν εμβόλια λένε ότι πρέπει όλοι να εμβολιαστούν για να λειτουργήσει το προϊόν. Προσωπικά, είχα ανεμοβλογιά, είχα παρωτίτιδα, το ξεπέρασα κι έχω ανοσία για πάντα. Δεν χρειάζεσαι τις ενέσεις. Χτίσε φυσικά το ανοσοποιητικό και, όταν και αν, την περάσεις, πάρε φυσικά φάρμακα ώστε μετά έχεις ανοσία για πάντα”.

Ορισμένοι αντιεμβολιαστές επικαλούνται το φαινόμενο της “προστασίας της αγέλης” και δεν εμβολιάζουν τα παιδιά τους. Όταν το επίπεδο εμβολιαστικής κάλυψης είναι υψηλό, προστατεύονται ακόμα και όσοι δεν έχουν εμβολιαστεί, κι αυτό το ονομάζουμε “προστασία της αγέλης”. Για την ιλαρά βέβαια, το ποσοστό αυτό πρέπει να ξεπερνά το 95%. “Υπάρχει άλλο προϊόν στην ιστορία της ανθρωπότητας που πρέπει όλοι να το χρησιμοποιήσουν για να λειτουργήσει;” αναρωτιέται ρητορικά ο Κουκ, “μόνο στον κόσμο των εμβολίων συμβαίνουν αυτά. Ακόμα και σε 100% εμβολιασμένους πληθυσμούς γίνονται εξάρσεις”. Ωστόσο, πολλοί μιλούν για αντικοινωνική συμπεριφορά. “Αν σκέφτονταν όλοι έτσι, τότε κανείς δε θα τα έκανε” μου λέει ο Μάσκατ. “Μια θετική πλευρά της αντιεμβολιαστικής κίνησης” προσθέτει η κυρία Θεοδωρίδου, “είναι η ανάπτυξη ακυτταρικού εμβολίου του κοκκύτη, όπως και οι προσπάθειες για βελτίωση της επιτήρησης των ανεπιθύμητων ενεργειών αλλά και η δημιουργία προγράμματος αποζημίωσης από ανεπιθύμητες ενέργειες εμβολίων”. Ο Κουκ ωστόσο, επισημαίνει ότι σκανδαλωδώς στις ΗΠΑ, “δε μπορείς να μηνύσεις έναν κατασκευαστή για θάνατο ή τραυματισμό από εμβόλιο, καθώς η βιομηχανία απολαμβάνει ομοσπονδιακής ασυλίας”.

Ένας συμβατικός γιατρός μου είπε ανώνυμα ότι ορισμένοι συνάδελφοί του, προκειμένου να μη χάσουν την πελατεία τους, και βλέποντας την επιφύλαξη πολλών γονιών, δέχονται να μην εμβολιάσουν ή να καθυστερήσουν δόσεις, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο όλο το εμβολιαστικό πρόγραμμα. Ωστόσο, υπάρχουν ομοιοπαθητικοί και εναλλακτικοί γιατροί κυρίως, που επικρίνουν ανοιχτά τα εμβόλια. Ένας απ’ αυτούς μου είπε επίσης ανώνυμα ότι “δε μας σκοτώνουν ούτε οι ιοί ούτε τα μικρόβια. Μας σκοτώνουν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα, τα βαρέα μέταλλα, οι περιβαλλοντικές τοξίνες, η κάκιστη τροφή, τα φάρμακα, οι γιατροί, και τα συντηρητικά”. Ο γιατρός αυτός δηλώνει ότι ειδικεύεται στον εντοπισμό των αιτιών των χρόνιων ασθενειών, κι ότι απ’ τη δική του μελέτη προκύπτει πως τα προβλήματα των μισών ασθενών του έχουν αιτία τα εμβόλια. Επιπλέον, μου λέει ότι μια απ’ τις κύριες αιτίες του αυτισμού των παιδιών που βλέπει, είναι τα εμβόλια. “Ποτέ όμως δεν είναι η μόνη, γιατί αν ήταν η μόνη θα το πάθαιναν όλα” καταλήγει.

Μια κακή εμπειρία απ’ το σύστημα υγείας έκανε την Κ.Φ. να στραφεί στην ομοιοπαθητική και στην άρνηση των εμβολίων. “Στο πρώτο παιδί ο φόβος μας ήταν μεγάλος γι’ αυτό τα κάναμε”, μου λέει, “αλλά στο δεύτερο τα αρνηθήκαμε. Διεξάγαμε έρευνα, διάβασα το βιβλίο ενός έλληνα γιατρού, ψάξαμε και στο Διαδίκτυο, ρωτήσαμε ανθρώπους που είχαν σχετικές εμπειρίες κι αποφασίσαμε να πάρουμε το ρίσκο”. Ο Πολ Όφιτ έχει διαφορετική γνώμη για το θέμα. “Ας υποθέσουμε ότι θέλετε να κάνετε το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς. Για να αποφασίσετε, θα πρέπει να διαβάσετε τις 300 μελέτες που έχουν δημοσιευθεί για το συγκεκριμένο εμβόλιο, και δεν είναι εύκολο να το κάνετε αυτό γιατί θα έπρεπε να έχετε μια βασική γνώση επιδημιολογίας, ανοσολογίας, στατιστικής. Όταν οι άνθρωποι λένε ότι κάνουν έρευνα, εννοούν ότι έχουν διαβάσει τις απόψεις άλλων ανθρώπων στο Διαδίκτυο, αυτό όμως δεν είναι έρευνα. Υπάρχουν σίγουρα καλές ιστοσελίδες που μιλούν για τα οφέλη και τις διακινδυνεύσεις των εμβολίων. Δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς τις καλές απ’ τα κακές ιστοσελίδες, γιατί οι κακές ιστοσελίδες συνήθως πωλούν κάτι, συμπληρώματα διατροφής π.χ., ή διαφημίζουν δικηγόρους που κάνουν αγωγές σε εταιρείες”.

Ο Όφιτ υποστηρίζει ότι τα media συνηθίζουν να παρουσιάζουν ιστορίες που έχουν δύο όψεις γιατί θέλουν να εξάπτουν το ενδιαφέρον των καταναλωτών τους. “Η θρησκεία, η φιλοσοφία, η πολιτική, έχουν όντως δύο πλευρές, αλλά η επιστήμη δεν είναι πολιτικώς ορθή απ’ αυτή την άποψη” μου λέει, “στην επιστήμη δομείς μια υπόθεση, την εξετάζεις και στο τέλος είσαι ή σωστός ή λανθασμένος. Ο Άντριου Ουέικφιλντ είπε ότι το εμβόλιο MMR (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας) προκαλούσε αυτισμό, κι ήταν θετικό που το είπε, γιατί είναι σωστό να κάνεις υποθέσεις. Ωστόσο, η υπόθεσή του εξετάστηκε σε πολλές έρευνες και βρέθηκε ότι δεν ήταν σωστή: το MMR δεν προκαλεί αυτισμό. Τα media όμως συνεχίζουν να παρουσιάζουν δύο πλευρές για τα εμβόλια, σαν να εξακολουθούν να υπάρχουν δύο πλευρές. Αυτό το ονομάζω θέμα της ψευδούς ισορροπίας”.

Ωστόσο, κάθε λίγο έρχεται στην επικαιρότητα μια αφορμή που προκαλεί το δόγμα του Όφιτ κι επαναφέρει τη συζήτηση στο επίπεδο μιας παλιάς και σκληρής διαμάχης, που ξεκινά απ’ την εφεύρεση του πρώτου κιόλας εμβολίου στα τέλη του 18ου αιώνα απ’ τον Έντουαρντ Τζέννερ και συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Πρόσφατα, το ντοκιμαντέρ “Vaxxed: Απ’ τη συγκάλυψη στην καταστροφή” του γιατρού Ουέικφιλντ έγινε δεκτό στο κινηματογραφικό φεστιβάλ του ηθοποιού Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Tribeca, κι αποσύρθηκε μετά από λίγο εν μέσω έντονων διαμαρτυριών. Ο Ουέικφιλντ έχει χάσει ακόμα και την άδεια άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος, αλλά για τους αντιεμβολιαστές, αυτό δε λέει κάτι καινούργιο. Για εκείνους, ο αντίπαλος είναι ένας παντοδύναμος Γολιάθ που μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, και κυρίως να απαξιώνει όσους του αντιστέκονται, ακόμα και να τους βγάζει εντελώς απ’ τη μέση. Στο Διαδίκτυο μεταδίδονται με ιοβόλο τρόπο ειδήσεις για περίεργους θανάτους αμερικανών ομοιοπαθητικών γιατρών που μιλούσαν ενάντια στους εμβολιασμούς.

Σ’ ένα κόσμο που θα λειτουργούσε με το αλάνθαστο επιστημονικό κριτήριο του Όφιτ και μόνο, η διαμάχη γύρω απ’ τους εμβολιασμούς πιθανώς να μην είχε θέση. Κάνοντας όμως ένα άλμα στο παρελθόν θα δούμε ότι στα 200 χρόνια της ιστορίας τους έχουν προκαλέσει αντιδράσεις για ποικίλους λόγους, κι όχι πάντα πολύ ορθολογικούς. Στην αρχή οι αντιστάσεις είχαν θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά στη συνέχεια, τροποποιήθηκαν και ισχυροποιήθηκαν. Απ’ τη Μεγάλη Βρετανία, η αντίσταση πέρασε στις ΗΠΑ, κι εκεί βρήκε πρόσφορο έδαφος για να γονιμοποιηθεί. Απ’ τη δεκαετία του ‘70 και μετά, το αντιεμβολιαστικό ήθος έλαβε τα χαρακτηριστικά κινήματος.

Αν θέλαμε να συνοψίσουμε τις κατηγορίες ενάντια στα εμβόλια, αυτές αφορούν κυρίως στα συστατικά και τα συντηρητικά τους (υδράργυρο, αλουμίνιο), και στην υποτιθέμενη σύνδεσή τους με τον αυτισμό. “Σε συγκεκριμένες περιόδους υπήρξαν εμβόλια με πολλές επιπλοκές και κινδύνους” λέει ο Άλλεν. “Σήμερα ωστόσο, τα δεδομένα λένε ότι τα εμβόλια είναι πολύ ασφαλή κι όποτε υπάρχουν παρενέργειες, ερευνώνται πάντα εξονυχιστικά. Έχω γνωστούς στον εθνικό ελεγκτικό μηχανισμό των εμβολίων που αν βρουν πρόβλημα σε εμβόλιο θα κάνουν πάρτυ απ’ τη χαρά τους, γιατί παίρνουν πολύ στα σοβαρά τη δουλειά τους”. “Το πιο κοινό πρόβλημα” επισημαίνει ο Όφιτ, “είναι ένας σταθεροποιητής που ονομάζεται jellon (ζελατίνη) ο οποίος προκαλεί υπερευαισθησία ή αλλεργικές αντιδράσεις περίπου σε 1 στα 2 εκατομμύρια ανθρώπους και γι’ αυτό το λόγο πρέπει να κάτσεις 15 λεπτά στο γραφείο αφού κάνεις το εμβόλιο. Όλες οι άλλες επιπλοκές είναι πολύ πολύ σπάνιες. Το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας που δινόταν απ’ το στόμα μπορούσε να προκαλέσει πολιομυελίτιδα σε 1 στις 2,4 εκατομμύρια δόσεις. Παρότι σπάνιο, ήταν υπαρκτό. Το εμβόλιο της ιλαράς, επίσης, μπορεί να προκαλέσει θρομβοπενία, σε 1 στους 30 χιλιάδες”.

Ένα ζευγάρι γονιών που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, όταν ακούει αυτή την αναλογία, μου λέει: “κι αν είσαι εσύ ένας απ’ αυτούς τους 30 χιλιάδες;” Το ζευγάρι είχε την ατυχία πριν από μια δεκαετία να βιώσει τις παρενέργειες του εμβολίου στο μόλις δύο μηνών παιδί του, και μου περιγράφει τη ζωή των πρώτων δύο χρόνων του σαν μια κόλαση. “Στις 8 μέρες μετά τη χορήγηση του εμβολίου παρουσίασε αλλεργική αντίδραση. Ακαριαία, σ’ ένα βράδυ, και κράτησε 4 ολόκληρα χρόνια. Γέμισε το πρόσωπό του με σπυριά, άνοιξε όλο το τριχωτό της κεφαλής και έτρεχε κίτρινο υγρό. Έβγαλε έκζεμα σε όλο του το σώμα και του προκλήθηκαν τροφικές αλλεργίες που μπορεί να έχει για πάντα. Το δερματικό το έχει ακόμα σε πολύ ήπια μορφή, αλλά αν φάει κατά λάθος κάτι που δεν πρέπει, ενεργοποιείται πάλι το σύστημα και παθαίνει αναφυλακτικό σοκ”. Σαν αποτέλεσμα, το ζευγάρι με τη σύμφωνη γνώμη των γιατρών δεν εμβολίασε καθόλου το επόμενο παιδί του. Η μητέρα, μου λέει ότι παρατηρεί πως τα παιδιά της είναι πιο υγιή απ’ τα εμβολιασμένα, γιατί “τα εμβόλια καταστρέφουν την φυσική άμυνα του οργανισμού. Τα δικά μου, επειδή έχουν φυσική άμυνα, περνούν μια ίωση σε δύο μέρες εκεί που τα εμβολιασμένα χρειάζονται μια εβδομάδα”.

Ο Όφιτ διακρίνει δύο βασικές τάσεις μέσα στο αντιεμβολιαστικό κίνημα. “Απ’ τη μια υπάρχει ένα αντιεμβολιαστικό αίσθημα” μου λέει, “είναι άνθρωποι που δε νιώθουν να τους αφορά το ζήτημα, που δε βλέπουν την ανάγκη, αλλά δεν είναι σκληροπυρηνικοί. Έπειτα, είναι οι επαγγελματίες. Η Μπάρμπαρα Λόη Φίσερ και οι άλλοι. Ναι, είμαι πολύ επικριτικός μαζί τους. Πιστεύω ότι παραπληροφορούν, ότι τοποθετούν κακές πληροφορίες στο Διαδίκτυο, και ότι παρακινούν τους ανθρώπους να πάρουν κακές αποφάσεις που θα βλάψουν τα παιδιά τους. Ναι, αυτούς δεν έχω κανένα πρόβλημα να τους δαιμονοποιώ” μου δηλώνει απερίφραστα. Στις μομφές αυτές, οι αντιεμβολιαστές απαντούν μ’ ένα ισχυρό επιχείρημα: “τα κέρδη απ’ τα συμπληρώματα διατροφής και τις εναλλακτικές θεραπείες” λέει ο Κουκ, “δε μπορούν να συγκριθούν με τα κέρδη της φαρμακοβιομηχανίας”.

Η καθηγήτρια κυρία Θεοδωρίδου παρατηρεί ότι στο Διαδίκτυο κυριαρχεί η αντιεμβολιαστική ρητορική και με παραπέμπει σε μια είδηση, που δε βλέπει να αναπαράγεται όσο οι τρομακτικές μαρτυρίες για τις παρενέργειες. “Το καλοκαίρι του 2015 ξέσπασε επιδημία ιλαράς στην Ισπανία, και ένα παιδί πέθανε, ενώ νόσησαν ακόμα 6 γύρω του. Αυτό που κατέληξε ήταν το ανεμβολίαστο” σημειώνει. Φαίνεται πάντως ότι οι χρήστες των Μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν έχουν μεγάλη συνείδηση της ευθύνης τους. Υπάρχει στην πλατεία του Facebook μια ομάδα, της οποίας οι διαχειριστές, πολίτες χωρίς καμία εξειδίκευση ή αξιοπιστία σε σχέση με την ιατρική επιστήμη, παρέχουν οι ίδιοι ή άλλα μέλη της ομάδας, ιατρικές συμβουλές σε ανυποψίαστους χρήστες. Άνθρωποι απλοί, νέες μητέρες κυρίως, απευθύνονται σ’ έναν όχλο αμφίβολης επάρκειας για να πάρουν γνώμη σχετικά με το αν θα εμβολιάσουν τα παιδιά τους ή όχι, για το πως θα αντιμετωπίσουν μια μόλυνση κι άλλα πιο εξεζητημένα ιατρικά θέματα. Στο γκρουπ κυκλοφορεί μέχρι και λίστα με ονόματα εναλλακτικών ή και συμβατικών γιατρών που δέχονται να μην εμβολιάσουν τα παιδιά των πελατών τους.  

Κάνοντας κάποιος μια απλή αναζήτηση στο Διαδίκτυο για τους μύθους και τις αλήθειες γύρω απ’ τα εμβόλια, κατά πάσα πιθανότητα, αν δεν έχει παρωπίδες, θα βρεθεί σε έντονη σύγχυση. Η δική μου έρευνα προσέκρουε συνέχεια πάνω στο ζήτημα της εμπιστοσύνης. Θα εμπιστευτείς έναν αρμόδιο γιατρό του Π.Ο.Υ, ή έναν αμφιλεγόμενο ερευνητή; Μια καθηγήτρια παιδιατρικής ή μια ανήσυχη μητέρα; Ένα συνωμοσιολόγο ή έναν ειδικό στα εμβόλια; Έναν τυχαίο χρήστη του Διαδικτύου ή τις επίσημες αρχές της υγείας; Μια έρευνα χορηγούμενη απ’ τη βιομηχανία ή μια ανεξάρτητη; Κάποιους ελκυστικούς ακτιβιστές ή έναν ερευνητή δημοσιογράφο; Ίσως όντως, μερικές απαντήσεις να μην είναι καθόλου εύκολες.

“Ο υγιής σκεπτικισμός είναι θεμιτός” μου λέει ο Όφιτ, αλλά ο κυνισμός δεν είναι. Πριν από 50 χρόνια οι εμβολιασμοί δεν ήταν θέμα, γιατί ο κόσμος εμπιστευόταν τους υπεύθυνους της υγείας, πράγμα που εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα σ’ ένα βαθμό, απλά τώρα έχουμε γίνει πιο κυνικοί και πιο καχύποπτοι”. Προσωπικά, ως πιο πραγματιστής θα προτιμούσα να ενισχυθούν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους και να συνεχισθεί ο ανοιχτός, υγιής και γόνιμος διάλογος για τους εμβολιασμούς.

 

• Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Κ της Καθημερινής τον Απρίλιο του 2016 με τον τίτλο «Ο πόλεμος των εμβολίων έφτασε και στην Ελλάδα».