Διαβάζω πολύ και τα διαβάζω όλα. Επίσης ακούω πολύ και τα ακούω όλα. Μ’ ενδιαφέρουν οι απόψεις των συνανθρώπων μου και συνήθως είμαι πολύ προσεκτικός όταν κάποιος μου μιλάει, είτε γραπτώς είτε προφορικώς. Όταν όμως βλέπω να επαναλαμβάνονται κάποια λόγια ατέρμονα χωρίς να γίνεται καμία πρόοδος στη σκέψη ή χωρίς να γίνεται κάποια απτή και πραγματική εξέλιξη στο επίπεδο της πράξης, αρχίζω και δυσανασχετώ. Ομοίως αρχίζω να δυσανασχετώ όταν με αντιμετωπίζουν μόνιμα ως θύμα πλάνης που έχει ελάχιστες επιλογές. Σ’ αυτή την ψυχική κατάσταση βρίσκομαι όταν διαβάζω αναλύσεις αρκετών προοδευτικών ανθρώπων στην χώρα.
Οι πιο συνηθισμένες πρακτικές για να αναλώνουμε τα ίδια και τα ίδια χωρίς να προτείνουμε τίποτα και να εντείνουμε την αίσθηση της συλλογικής κι ατομικής ανημπόριας και της απελπισίας, είναι:
Η θυματοποίηση του άλλου: Κοίτα εδώ εμένα που τα ξέρω όλα και σου βάζω τα γυαλιά με τη γνώση και την ευθυκρισία μου. Είσαι θύμα πλάνης κι εγώ σου εξηγώ τι συμβαίνει καλύτερα και πληρέστερα πως σε εξαπάτησαν. Οι δικές μου ερμηνείες είναι πιο σωστές και σε καλώ να τις ασπαστείς το συντομότερο δυνατό. Δεν χρειάζεται καν να διασταυρώσεις ό,τι σου λέω.
Η κατονομασία του Εχθρού: Σου δείχνω ποιοί είναι οι εχθροί και χτίζω την αφήγησή μου πάνω στα ατοπήματά τους. Σου δίνω σε συνέχειες τα προβλήματα που δημιουργούν οι εχθροί, αλλά δε γίνομαι ποτέ ξεκάθαρος σχετικά με το πως πρέπει να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα ή και οι εχθροί ακόμα.
Η αποφυγή επίκλησης θετικών παραδειγμάτων: Όλα είναι λάθος, όλα είναι άξια να καταγγελθούν, τίποτα δεν αξίζει να ξεχωρίσει παρά μόνο οι καταγγελτικές φωνές. Οι λέξεις χτίσιμο και εξέλιξη είναι επινοήσεις των ισχυρών. Εδώ όλα αξίζουν να καταστροφούν, εκτός απ’ την αφήγησή μου και τους συντρόφους μου. Στις περισσότερες απ’ τις ερωτήσεις που γεννούν οι αναλύσεις μου, υπάρχει μια απάντηση: “κατέβα στο δρόμο”, αυτή είναι η μόνη αναγκαία κι ικανή συνθήκη μιας αλλαγής. Μετά, βλέπουμε…
Το σβήσιμο των αποχρώσεων και η μείωση του άλλου: Για να σου δείξω πόσο σωστές είναι οι αναλύσεις μου πρέπει πρώτα να καταλάβεις πόσο λάθος είναι οι άλλοι. Η εστίαση είναι στα λάθη τους, στην κατάδειξη της κακίας τους. Κάποια στιγμή πρέπει να γίνουμε απόλυτοι.
Η λογική του “αν δεν είσαι μαζί μου, είσαι εχθρός μου”: Αν δεν ασπάζεσαι την ιδεολογία μου, τότε είναι αδύνατο να βρίσκεσαι μαζί μου. Πρέπει κάποια στιγμή να διαλέξεις στρατόπεδο.
Η αποκάλυψη της μεγάλης εικόνας: Επειδή είσαι ανίκανος να αναλύσεις και να συνθέσεις τη μεγάλη εικόνα λοιπόν, σου ενώνω τις κουκίδες εγώ. Ταυτόχρονα σε ελαφρύνω απ’ το βάρος των μικρών και τοπικών εικόνων, γιατί εκεί δεν παίζεται τίποτα. Η καθημερινότητα μπορεί να περιμένει όσο τραγική κι αν είναι.
Η αίσθηση της ανημπόριας και των μηδαμινών επιλογών: “Σε κλέβουν, σε κοροϊδεύουν κι εσύ τους ψηφίζεις”. Τί να σου προτείνω, αφού δεν υπάρχουν επιλογές; Πρέπει με απλά λόγια να καταλάβεις ότι δεν υπάρχει ΚΑΝΕΝΑ μέλλον. Κι αυτό είναι κάτι που μόνο εγώ το γνωρίζω τόσο καλά ώστε να στο εξηγήσω τόσο γλαφυρά.
Δεν είναι απλά ένας δισταγμός να γίνουν προτάσεις ή να συζητηθούν διέξοδοι με τ’ όνομά τους και χωρίς παρωπίδες. Είναι μια απρόθυμη στάση να δούμε με ειλικρίνεια τους εαυτούς μας και να συναντήσουμε τα βλέμματά μας -όπως είμαστε. Ενώ δίνουμε την εντύπωση ότι διαφωτίζουμε τον άλλο, στην πραγματικότητα τον βυθίζουμε ακόμα περισσότερο στο σκοτάδι. Αν θεωρείς τους ανθρώπους ηλίθιους τότε πιθανώς να είσαι ηλίθιος κι εσύ. Οι άνθρωποι δεν είναι ηλίθιοι, έχουν λογική, συναίσθημα κι είναι προϊόντα της εποχής τους, με τους περιορισμούς και τις δυνατότητες που συνεπάγεται αυτό. Ούτε είναι όλοι φανατισμένοι. Ακόμα κι αν έχουν στρεβλά κριτήρια, αυτό λέει κάτι για την εποχή. Φυσικά και υπάρχουν θύματα, φυσικά και υπάρχουν θύτες. Όμως ακόμα και σ’ αυτή τη χονδροειδή διάκριση υπάρχουν πολλές αποχρώσεις. Επιπλέον υπάρχουν επιλογές. Και κυρίως αυτό: όταν επαναλαμβάνεις αενάως τα λάθη των άλλων και δεν προχωράς σε προτάσεις, ίσως και να έχεις βολευτεί σ’ αυτό το ρόλο. Γι’ αυτό προτείνω να αναθεωρήσουμε τη στάση μας και να εστιάσουμε στις λύσεις, τις συνεργασίες, τις προτάσεις και τις συνθέσεις των επιλογών.
Manolis Andriotakis 