Τί συμβαίνει κατά τη γνώμη μου με το κρίσιμο το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο (με αφορμή αυτή την ανάρτηση):

Α. Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις της ψυχαγωγίας, της διαφήμισης, της ενημέρωσης και της διαμεσολάβησης βλέπουν τα έσοδά τους να συρρικνώνονται και αναζητούν λυσσαλέα νέους τρόπους συγκέντρωσης δύναμης μέσω της διαφήμισης.

Β. Τα κράτη βλέπουν να χάνουν τον έλεγχο κι είναι δεδομένο ότι επηρεάζονται απ’  τα λόμπι των βιομηχανιών της ψυχαγωγίας και της διαφήμισης που είναι συγκοινωνούντα δοχεία.

Γ. Οι διαδικτυακές κοινότητες που υπερασπίζονται την πειρατεία λειτουργούν συχνά ως εγωϊστικές ομάδες καταναλωτών. Αξιώνουν δωρεάν υπηρεσίες και προϊόντα από βιομηχανίες που συντηρούν εκτός από σταρ, χιλιάδες δημιουργούς καλλιτεχνικών έργων, αδιαφορώντας εντελώς για αυτούς ή ακόμα και για το αντιφατικό γεγονός ότι πληρώνουν τα πάντα εκτός απ’ την ψυχαγωγία και την ενημέρωση… Ακόμα αδιαφορούν για την ποιότητα των έργων, αφού μπουκωμένες απ’ τον πακτωλό έργων, αδυνατούν να κρίνουν. (για να μην αναφερθώ στην αλλαγή παραδείγματος που επιφέρει η οριζόντια αξιολόγηση, που είναι άλλο μεγάλο θέμα).

Δ. Οι δημιουργοί βλέπουν να πλησιάζει απειλητικά ένα μέλλον όπου κανείς δε θα αγοράζει το προϊόν τους.

Η «μακριά ουρά» και τα wikinomics ευνοούν τις μεγάλες δομές, τη google, το amazon, και τους διαφημιστές. Οι δημιουργοί βγαίνουν χαμένοι, καθώς είναι ο αδύναμος κρίκος ανάμεσα στις συμπληγάδες των βιομηχανιών διαμεσολάβησης και των καταναλωτών. Ισχύει λοιπόν κι εδώ το δίκαιο το ισχυρού…

Η υπεράσπιση της διαδικτυακής πειρατείας υποστηρίζει συχνά ότι τα καλλιτεχνικά έργα δεν πρέπει πλέον να πωλούνται, κι ότι οι καλλιτέχνες πρέπει να βρουν παράπλευρους τρόπους για να ζουν (συναυλίες, διαλέξεις κ.λπ.) κι ότι αυτό είναι μοιραίο. Κατά τη γνώμη μου, είναι αφελές να ταυτίζουμε την καλλιτεχνία με την α-πορία, να την διαχωρίζουμε δηλαδή απ’ τον επαγγελματισμό. Ο καλλιτέχνης, όποιος κι αν είναι αυτός, πρέπει να αμοίβεται για το προϊόν του, όπως αμοίβεται ένας οικονομολόγος για το έργο του, ένας διαφημιστής για τις διαφημίσεις του κ.λπ. Επιπλέον, η επίκληση της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών αναφέρεται στην έλλειψη  λογοκρισίας κι όχι στην free/δωρεάν διάθεση.

Ο καλλιτέχνης φορά ένα «καπέλο», το «καπέλο» που φορούμε όλοι όσοι ζούμε υπό το καθεστώς της ελεύθερης αγοράς. Πού είναι όμως ο υγιής ανταγωνισμός όταν κάποια προϊόντα διατίθενται σε ευρεία κλίμακα δωρεάν, ενώ άλλα πωλούνται στην ίδια κλίμακα έναντι αντιτίμου; Το να καθιστούμε τα καλλιτεχνικά προϊόντα «ιδιαίτερα έργα» που δεν πρέπει να υπάγονται στους νόμους της τρέχουσας αγοράς, μάλλον υποκρύπτει κάτι πιο επικίνδυνο.

Με το πρόσχημα της κουλτούρας του δωρεάν, του μοιράσματος κ.λπ., μια χούφτα βιομηχανικών κολοσσών θα αποφασίζει ακόμα πιο δυναμικά ποιός θα είναι ο πολιτισμός μας. Οι διαφημιζόμενες επιχειρήσεις θα μας παρέχουν δωρεάν τα πάντα:  τα Μέσα Ενημέρωσης, τις ταινίες, τα βιβλία μας, στο πλαίσιο που βολεύει αυτές. Εμείς, ως χαρούμενοι καταναλωτές τώρα, θα αγοράζουμε τα απορρυπαντικά, αλλά θα έχουμε την ψευδαίσθηση της ελευθερίας, αφού δε θα πληρώνουμε ούτε την ενημέρωση, ούτε την ψυχαγωγίας μας, αδιαφορώντας για όσους ζουν παράγοντας τα εν λόγω προϊόντα. Οι δημιουργοί βρίσκονται ανάμεσα στις συμπληγάδες των βιομηχανιών και των καταναλωτών. Για να εχουν την ευκαιρία να διαθέσουν επί ίσοις όροις τα έργα τους, θα πρέπει να έχουν την υποστήριξη μιας τουλάχιστον εκ των κολοσιαίων βιομηχανιών, κι ακριβώς εδώ ξεκινουν οι εκπτώσεις, οι συμβιβασμοί, τα αδιέξοδα. Το Διαδίκτυο θα μπορούσε να είναι ένα Μέσο με πραγματική μέριμνα για το δημιουργό, κι όχι με απαξία για αυτόν. Θα μπορούσαν π.χ. τα έργα να αγοράζονται απευθείας από ιστοσελίδες δημιουργών, αλλά αυτό είναι κάτι που το απεύχονται τα κοράκια και οι κηφήνες των αγορών…

Αναφορικά με τις διαφορές καταναλωτικών προϊόντων κι έργων τέχνης, θα μπορούσαμε να πούμε πολλά. Ότι τα πρώτα έχουν αξία χρήσης ενώ τα δεύτερα αισθητική αξία, ότι τα πρώτα μπορούν να έχουν και αισθητική αξία ενώ τα δεύτερα έχουν συχνά και κάποια αξία χρήσης κ.λπ. Όμως το σημαντικό, στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε εν προκειμένω, είναι αν επιθυμούμε αμφότερα τα προϊόντα να έχουν ανταλλακτική αξία. Αν αναγάγουμε ως καθήκον μας την αφαίρεση της ανταλλακτικής αξίας απ’  τα προϊόντα της τέχνης, γιατί να μην το κάνουμε και για τα υπόλοιπα προϊόντα;

Υποστηρίζεται επίσης ότι το κράτος πρέπει να προστατεύει τους δημιουργούς. Να βγει δηλαδή εκτός αγοράς ο καλλιτέχνης και να δημιουργεί με την αμοιβή του κράτους. Αυτό θα ήταν κάτι πολύ ενδιαφέρον σε επίπεδο υποδομών. Αν το κράτος δημιουργούσε συνθήκες ανάπτυξης, καλλιέργειας, εκπαίδευσης και διάθεσης των έργων, πλατφόρμες διαλόγων κ.λπ. νομίζω ότι παράλληλα θα αναπτυσσόταν κι ένα δίκτυο επιχειρηματικό που θα καθιστούσε υγιή, δηλαδή βιώσιμη, την αγορά της τέχνης.

Το «όλα δωρεάν» υποχρεώνει το κράτος να αναλάβει όλη την ευθύνη του καλλιτέχνη, ενώ διευκολύνει και πάλι τη συγκέντρωση δυνάμεων σε λίγα μόνο χέρια που έχουν την τεχνογνωσία και την οικονομική δύναμη. Σε κάθε περίπτωση ο δημιουργός είναι εκείνος που πρέπει να μάθει να ζει ανάμεσα σε συμπληγάδες…