Θέλω να πω προκαταβολικά σε όσους δε θελήσουν να διαβάσουν την παρακάτω ανάρτηση ότι δεν έχω καμία απολύτως σχέση με τον κ. Οικονόμου, ή το κόμμα του ή οποιονδήποτε γύρω απ’ αυτόν.

Η σελίδα του βουλευτή και πρόσφατα αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών κ. Παντελή Οικονόμου στο Facebook έχει μετατραπεί σε κανονικό βόθρο. Δεκάδες συμπολίτες μας επισκέπτονται τη σελίδα κι αφήνουν σχόλια εξαιρετικά προσβλητικά, εξαιρετικά απειλητικά, εξαιρετικά βίαια. Ομολογώ ότι ντρέπομαι ακόμα και να κάνω λινκ σ’ αυτά. Όποιος έχει χρόνο και διάθεση να προβληματιστεί για την ποιότητα των αντιδράσεων, βάζει στην αναζήτηση του Facebook το όνομα του υπουργού κι οδηγείται στη σελίδα του, η οποία έχει γίνει στόχος εκτεταμένης ψηφιακής επίθεσης από πολίτες που τον κατηγορούν για «προδοσία».

Κανείς δε θα ‘θελε να είναι στη θέση του ανθρώπου αυτού, ή στη θέση της οικογένειάς του. Είμαι βέβαιος ότι αυτοί που τον βρίζουν, θα εξαγριώνονταν αν κάποιος απειλούσε έτσι τα παιδιά τους. Η όλη εικόνα συνιστά μια εικονική δημόσια διαπόμπευση. Οι κρεμάλες και οι αγχόνες που επικαλούνται διάφοροι είναι εδώ, εικονικές, ψηφιοποιημένες, αλλά εξίσου ζωνντανές.

Απ’ τη στιγμή που ανακοινώθηκε η υπουργοποίηση του κ. Οικονόμου, δεκάδες άνθρωποι σπεύδουν να του εκφράσουν διαδικτυακά τη δυσαρέσκειά τους. Γιατί; Γιατί ο βουλευτής είχε εκφράσει υποτίθεται αντιμνημονιακή άποψη, και τώρα δέχεται να υποστηρίξει το μνημονιακό έργο της κυβέρνησης. Γράφω υποτίθεται γιατί ακόμα κι αυτό αμφισβητείται. Η αλήθεια είναι ότι αμέσως μόλις ανακοινώθηκε η ανάληψη των καθηκόντων του κυκλοφόρησε στο Twitter ένα κείμενό του, το οποίο φέρεται να αφαίρεσε ο υπουργός απ’ τη σελίδα του, κι ήταν ξεκάθαρα ενάντια στο μνημόνιο. Ωστόσο, όπως μου επισήμανε ο Κωνσταντίνος Αλεξάκος, στην κοινοβουλευτική του ομιλία ο κ. Οικονόμου χαρακτηρίζει το μνημόνιο «ασυναρτησία».

Εν πάση περιπτώσει, το θέμα μου δεν είναι αυτό. Ακόμα κι αν ο κ. Οικονόμου έχει διαπράξει κάτι «προδοτικό» απέναντι σε κάποιους συμπολίτες μας, αυτό που γίνεται στη σελίδα του στο Facebook είναι πραγματικά απαράδεκτο, κι άξιο μελέτης για τη σχέση μας με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύσωης.

Το Διαδίκτυο όπως έχω ξαναπεί, είναι μια μεγάλη ευκαιρία περαιτέρω εκδημοκρατισμού, αλλά μπορεί ομοίως να βοηθήσει στον εκφασισμό, στην επικράτηση στρεβλών δυνάμεων. Η κατανομή ισχύος στο Διαδίκτυο αλλάζει, όμως η φύση του Μέσου δεν είναι εξ’ ορισμού αντι-αυταρχική. Ίσα ίσα το Διαδίκτυο μπορεί να γίνει ένα πρώτης τάξης εργαλείο διάδοσης ανυπόστατων φημών, διαπομπεύσεων, και βιαιοτήτων.

Βλέπουμε λοιπόν στο Facebook του υπουργού δεκάδες ανθρώπους, ψευδώνυμους, ανώνυμους κι επώνυμους, να τον βρίζουν χυδαιότατα, ν’ απειλούν τον ίδιο και την οικογένειά του ανοιχτά, να τον καταριούνται, και να του επιτίθενται με κάθε πιθανή προσβολή. Με μια πρώτη ανάγνωση καταλαβαίνουμε ότι εδώ αποτυπώνεται γλαφυρά ο θυμός, το μίσος και η αγανάκτηση των Ελλήνων με όσα συμβαίνουν στη χώρα. Ίσως να είναι άκαιρο να τους ψέξει κάποιος που αδυνατούν να δείξουν σεβασμό σ’ έναν άνθρωπο. Ωστόσο, ακόμα κι αν ο συγκεκριμένος πολιτικός έχει διαπράξει λάθος, ακόμα κι αν έχει προδώσει κάποιους ή κάποιες ιδέες, η επίθεση αυτή δε δικαιολογείται.

Αμφισβητείται κιόλας η αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας αντίδρασης. Όσοι την επικροτούν, θεωρούν ότι δημιουργεί μια πίεση στο άτομο που δέχεται τη δυσαρέσκεια, αλλά η εμπειρία έχει δείξει ότι μόλις κάτσει ο κουρνιαχτός, όλα περνούν στη λήθη. Όταν δεν υπάρχει ούτε ένα επιχείρημα, ούτε μια λογική πρόταση παρά μόνο συνθήματα, ύβρεις και κατάρες, κανείς δε μπορεί να σταθεί με σοβαρότητα απέναντι στα όσα διακινούνται. Η στοχοποίηση ενός προσώπου, εκτός απ’ το ότι αθωώνει πρακτικά και θεωρητικά οποιονδήποτε άλλο, είναι καθαρά φασιστική πρακτική.

Προφανώς, δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να μένουμε απαθείς κι άμετοχοι. Είναι υγιές να πας στη σελίδα ενός πολιτικού ή μιας επιχείρησης και να εκφράσεις τη δυσαρέσκειά σου, τα επιχειρήματά σου, το λόγο σου. Όσο πιο συγκροτημένο είναι το επιχείρημά σου, τόσο μεγαλύτερο αποτέλεσμα θα έχει, και τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες θα έχεις να συναντήσεις άλλους ανθρώπους για να συζητήσετε. Διαφορετικά η όλη διαδικτυακή παρουσία κινδυνεύει να γίνει ένα πτυελοδοχίο ή στην καλύτερη περίπτωση μια βαλβίδα εκτόνωσης που μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης του καθενός – ακόμα και του πιο κακόπιστου.

Πέρα απ’ όλα αυτά καταλαβαίνουμε ότι στη συνείδηση πολλών ανθρώπων το Μέσο είναι πρόσφορο για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους κι όχι να συζητήσουν. Η λεκτική βία είναι απόλυτα νομιμοποιημένη και φιλοδοξεί να λειτουργεί ως εκφοβιστικό μέσο.

Προκαλεί εντύπωση – κάτι που συζητήσαμε με τον Νίκο Σμυρναίο στο Twitter και χρήζει πιθανώς κοινωνιολογικής και ψυχολογικής έρευνας – το γεγονός ότι εκτός των ψευδωνύμων και των ανωνύμων, οι υβριστές, ακόμα και οι πιο χυδαίοι, είναι επώνυμοι. Δε συνειδητοποιούν ότι, όπως επισημαίνουν στον ίδιο τον υπουργό που έσβησε το κείμενό του, αλλά αυτό παραμένει στα αρχεία της Google, το ίδιο συμβαίνει και γι’ αυτούς. Μιλάμε για ανοιχτές απειλές για τα παιδιά του υπουργού και για τη ζωή του ιδίου. Άραγε αυτοί οι χρήστες κατανοούν ότι είναι έκθετοι κι ότι διαπράττουν αδικήματα που μπορούν να τους κοστίσουν;

Το πιο πιθανό είναι ότι η μαζική συμμετοχή σε τέτοιου είδους ψηφιακές διαμαρτυρίες συνιστά τυπικό δείγμα οχλοκρατίας. Όπως σημειώνουν πολλοί θεωρητικοί των Κοινωνικών Μέσων, ο όχλος μπορεί να σχηματιστεί ακαριαία. Εδώ πράγματι έχει φτιαχτεί ένας όχλος, η δυναμική του οποίου παρασύρει ακόμα κι άτομα που υπό άλλες συνθήκες θα έλεγαν απλά «κρίμα». Όμως εδώ παρατηρείται κάτι σαν ένας ανταγωνισμός υβρεολογίου κι απειλών. Οι χρήστες ανταγωνίζονται ποιος θα πει την πιο έξυπνη βρισιά, ποιος θα χρησιμοποιήσει το πιο ενδιαφέρον και πιο βίαιο λεκτικό σχήμα.

Η αλήθεια είναι ότι αν επιδεικνύαμε ως λαός τέτοια επινοητικότητα, τέτοια ευρηματικότητα και τέτοια ομοψυχία σε άλλους πιο παραγωγικούς τομείς, εκτός της ύβρεως, της επίθεσης σ’ ένα πρόσωπο και της κατάρας, σήμερα εταιρείες όπως η Apple ή η BMW θα ήταν Ελληνικές.

Έχουμε λοιπόν να κάνουμε μ’ ένα είδος «ψηφιακού σκοπευτηρίου» με αληθινό στόχο. Ας μην προτρέξει κάποιος να το νομιμοποιήσει ηθικά γιατί αύριο μπορεί να το αντιμετωπίσει. Κατά τη γνώμη μου είναι μια καθαρά φασιστική πρακτική.

Ακόμα κι όταν είναι αυθόρμητη η ψηφιακή διαπόμπευση πρέπει να καταγγέλλεται και να απαξιώνεται. Δυστυχώς στη χώρα μας έχει επικρατήσει μια γηπεδική λογική που νομιμοποιεί, συντηρεί κι επεκτείνει τέτοιου είδους πρακτικές στην πολιτική ζωή, γεγονός που εκφασίζει αντί να εκδημοκρατίζει την κοινωνία.

Αν νομίζει κάποιος ότι η στοχοποίηση κάποιων προσώπων θα φέρει αποτέλεσμα θετικό στην κοινωνία, ας διαβάσει ιστορία. Νομίζω ότι στη δύσκολη και κρίσιμη αυτή στιγμή πρέπει να επιδείξουμε ψυχραιμία και λογική.

Εννοείται ότι αν ήμουν ο κ. Οικονόμου θα έκανα ένα βίντεο και θα το ανέβαζα στα Social Media, εξηγώντας τις θέσεις και τις απόψεις μου, και συνιστώντας παράλληλα σύνεση και ψυχραιμία.