Χθες ήμουν καλεσμένος στο Λύκειο Καλλίπολης Πειραιά, σ’ ένα τμήμα της 1ης Λυκείου για να συζητήσω με τους μαθητές το βιβλίο μου Σχέδια Πόλης. Τέχνη, Διαμαρτυρία και διαφήμιση στους δημόσιους χώρους των μητροπόλεων (εκδ. Νεφέλη), και το ντοκιμαντέρ που κάναμε με τη Μέντη Μέγα, Spray. Η πρόσκληση μού απευθύνθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού μαθήματος από δύο ανήσυχες καθηγήτριες, την κυρία Πλέσσα και την κυρία Ντίζου, τις οποίες ευχαριστώ για την εξαιρετική εμπειρία που μου πρόσφεραν. 

Ομολογώ ότι ξεκίνησα για το σχολείο αρκετά επιφυλακτικός, έχοντας ζωντανή μέσα μου την ανάμνηση απ’ τα δικά μου μαθητικά χρόνια, όπου μέσα στην τάξη κυριαρχούσε ο χαβαλές κι ο ύπνος. Όμως απ’ τα πρώτα κιόλας λεπτά, κι αφού ένιωσα τη συγκίνηση μετά από 20 χρόνια σε σχολείο, κατάλαβα ότι εδώ τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Στις 2 ώρες που συζητούσα με τους νέους αυτούς ανθρώπους, δεν ακούστηκε ούτε ένα χασμουρητό, ούτε ένας ψίθυρος μεταξύ τους. Παρακολούθησαν υποδειγματικά τη συζήτηση, έκαναν ερωτήσεις, τοποθετήθηκαν με θάρρος. Ίσως θα περίμενα μεγαλύτερη συμμετοχή στην κουβέντα, ωστόσο ακόμα κι αυτοί που δεν μίλησαν, έδειχναν διαρκώς με τη στάση τους ότι η διαδικασία τους ενδιέφερε και τους αφορούσε προσωπικά. Τους ευχαριστώ όλους τους. Τα βλέμματα όλων αυτών των παιδιών είχαν κάτι πολύ αισιόδοξο. Έχω μιλήσει σε πανεπιστημιακούς φοιτητές και σε μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους, αλλά αυτό που είδα στο Λύκειο του Πειραιά ήταν πραγματικά ελπιδοφόρο. Οι 15χρονοι φλέγονται να μάθουν, να συζητήσουν, να ανοιχτούν στον κόσμο, να συζητήσουν αυτά που τους απασχολούν.

Οι καθηγήτριες πρότειναν εσκεμμένα ένα πολύ νεανικό θέμα, το γκραφίτι, κι οι μαθητές το επέλεξαν ανάμεσα σε άλλα ακριβώς γιατί είναι κάτι που τους αφορά προσωπικά. Μαζί, καταφέραμε να εξηγήσουμε γιατί κάποιος παίρνει ένα σπρέι ή ένα μαρκαδόρο και ζωγραφίζει ή μουτζουρώνει τους τοίχους της πόλης. Φύγαμε μακριά απ’ τα συνθήματα και τις εύκολες απαντήσεις. Θελήσαμε να εξερευνήσουμε τα όρια της δημόσιας έκφρασης και να κάνουμε μια σειρά χρήσιμων εννοιολογικών διακρίσεων. Η ανταπόκριση των μαθητών σ’ ένα τέτοιο θέμα δείχνει και πως πρέπει να τους προσεγγίζουμε. Τα παιδιά χρειάζονται οικεία ερεθίσματα για να σκεφτούν και να αναπτύξουν την κρίση τους. Νομίζω ότι αυτό το ερευνητικό μάθημα, ή όπως το ονομάζουν “μάθημα πρότζεκτ”, μπορεί να βοηθήσει πολύ τους νέους και κατ’ επέκταση την κοινωνία. Ερευνώντας ένα θέμα, κι ερχόμενοι σ’ επαφή με “εξωσχολικούς” που έχουν ερευνήσει κάτι, οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να δουν σφαιρικά ένα θέμα, ανακαλύπτονας μόνοι τους τις διάφορες όψεις της πραγματικότητας. Δεν είναι λίγο αυτό για μια χώρα που τις τελευταίες δεκαετίες, τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη, έχει αποθεώσει το φανατισμό…