Καλοί φίλοι μου αναπαράγουν το επιχείρημα ότι ο Χίτλερ είχε χιλιάδες τίτλους βιβλίων κι αυτό αποδεικνύει ότι η βιβλιοφιλία δε συνεπάγεται και ηθική συγκρότηση ή ηθική βελτίωση του ανθρώπου. Συμφωνώ. Όμως έχω μια ερώτηση αρκετά απλή που ενισχύει το επιχείρημα υπέρ της ανάγνωσης βιβλίων: αν είχαν όλοι οι Γερμανοί της εποχής εκείνης την πρόσβαση και το χρόνο να διαβάσουν πολλά βιβλία, άραγε θα ήταν εφικτή η ραγδαία άνοδος του Ναζισμού; Νομίζω πως όχι. Η ανάγνωση πολλών εκδοχών, η πρόσβαση στον πνευματικό πλούτο, η επαφή με πολλαπλές ερμηνείες κάνει τον άνθρωπο πολύ πιο σκεπτικό και διαλεκτικό, και τον υποχρεώνει να αναζητά διαρκώς εναλλακτικές αφηγήσεις προκειμένου να φτάσει στην προσωπική του ολοκλήρωση, η οποία δύσκολα θα είναι εκείνη ενός οπαδού που προκρίνει τη βία και το ρατσισμό ως λύσεις για τα ανθρώπινα προβλήματα.

Νομίζω ότι όσο πιο πολύ διαβάζει κανείς αφηγήσεις άλλων ανθρώπων τόσο πιο πολύ εξοικειώνεται με την πολλαπλότητα και την περιπλοκότητα της ζωής και τόσο πιο πολύ απομακρύνεται απ’ τις απλοϊκές και μονοσήμαντες απόψεις που υποστηρίζουν φανατικά το δικό τους πιστεύω. Οι ευκαιρίες να έρθει κάποιος κοντά στον εαυτό του είναι πολλές περισσότερες όταν διαβάζει. Όταν ο άνθρωπος συγκινηθεί απ’ τις ιστορίες των ξένων ανθρώπων γεννιέται μέσα του μια δύναμη, η δύναμη να αντικρύσει χωρίς φόβο τον ίδιο τον εαυτό του, με όλες τις προοπτικές και τα σκοτάδια του. Αν διάβαζαν περισσότεροι άνθρωποι βιβλία ο κόσμος μπορεί να μην ήταν πάρα πολύ καλύτερος γιατί και οι διαβασμένοι άνθρωποι διακατέχονται από ένστικτα κι έντονα συναισθήματα,  αλλά θα ήταν διαφορετικός, ίσως δε πιο ανοιχτός, πιο φιλικός και πιο περιεκτικός απ’ τον σημερινό.

Πείτε με ρομαντικό αλλά τρέφω ακόμα κάποιες ελπίδες για την ανθρωπότητα.