Δεν αρκεί να είμαστε θετικοί για να φέρουμε θετικές αλλαγές. Χρειαζόμαστε γνώση κι ενσυναίσθηση. Ο εξτρεμισμός, και πολλά παράγωγά του με κύριο τον εθνικισμό, ηττήθηκε κατά κράτος τον προηγούμενο αιώνα, αφού προκάλεσε εκατόμβες θυμάτων. Αυτό το απλό μήνυμα, που δε χωράει αμφισβήτηση, πρέπει να διαδοθεί στην κοινωνία, και κυρίως στους νέους, για να μην επαναληφθεί.

Μόνο πολιτικά και κοινωνικά, στο πεδίο των ιδεών και των πράξεων μπορεί να νικηθεί η εκτρωματική ιδεολογία των βίαιων κι αντιδημοκρατικών άκρων. Ο συμψηφισμός, η λογική του «και τώρα θυσιάζονται άνθρωποι στο βωμό της κρίσης» είναι εντελώς άστοχος καθώς σήμερα υπάρχει η δυνατότητα έκφρασης κι επιλογής. Σίγουρα η δημοκρατία έχει προβλήματα, αλλά δεν είναι λύση να την καταργήσουμε, όπως διατείνεται ο εξτρεμισμός. Καταλύοντας τη δημοκρατία, καταλύεις την ύπαρξή σου ως πολίτη και γίνεσαι υπήκοος.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να καταλάβουμε και να συναισθανθούμε τους ανθρώπους που επιλέγουν να ασπαστούν την αδιάλλακτη και καταστροφική ιδεολογία των άκρων. Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτό που τους προσφέρεται δεν είναι μοναδικό, κι ότι μπορεί να αντικατασταθεί απ’ το δημοκρατικό πρόταγμα. Η θαλπωρή των απλουστευμένων εξηγήσεων και λύσεων που παρέχει ο εξτρεμισμός στους ανθρώπους δεν είναι αναντικατάστατη. Αν διδαχθούν την αιματηρή ιστορία του (απ’ τον Πολ Ποτ ως τον Χίτλερ) κι αν νιώσουν ότι συμμεριζόμαστε τα αισθήματα της ανησυχίας, του φόβου, της οργής τους, θα δώσουμε στους υποστηρικτές του εξτρεμισμού, του εθνικισμού και του ναζισμού, μια τεράστια ευκαιρία να απαλλαγούν απ’ την καταστροφική επιρροή της βίας στα ανθρώπινα πράγματα.

Η πολιτική και κοινωνική ήττα του δημοκρατικού κόσμου, οφείλεται στην απουσία υπεράσπισης της δημοκρατίας. Όταν καθένας μας την απαξιώνει ανέξοδα γιατί δεν είναι τέλεια ή απόλυτα επαρκής, καταλήγουμε συλλογικά να καλλιεργούμε απόλυτους αρνητές της. Με το αίτημα της εμβάθυνσης της δημοκρατίας δε θα φτάσουμε μακριά, γιατί έχει γίνει πλέον ένα άνευ περιεχομένου σύνθημα. Με τη γνώση και την ενσυναίσθηση ωστόσο θα καταφέρουμε να προσφέρουμε θεραπεία της αιτίας κι όχι του συμπτώματός της.

Η δημοκρατία είναι ανθεκτική στις επιθέσεις, αλλά χρειάζεται την ενεργητική συμβολή όλων των υπερασπιστών της. Ο εξτρεμισμός αναθαρρεί όταν οι δημοκρατικοί άνθρωποι επαναπαύονται θεωρώντας τη δημοκρατία αυτονόητη. Το να πας να ψηφίσεις, να είσαι ενεργός πολίτης, να συμμετέχεις στην τοπική αλλά και στην παγκόσμια προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων, να δίνεις δημοκρατικό παράδειγμα, να συμβάλεις στην προώθηση δημοκρατικής παιδείας είναι τρόποι αντιμετώπισης του εξτρεμισμού. Η αδιαφορία, ο κυνισμός κι βία, ενισχύουν τις ακραίες και απάνθρωπες λύσεις κι απομακρύνουν την ανθρωπότητα απ’ την προοπτική καλύτερης ζωής για όλους.