Για τον ψυχικό καρκίνο της χώρας, την αυτοκαταστροφή και τη θεραπεία μας.

Μια φίλη γιατρός μου διηγήθηκε ένα περιστατικό από μια πρόσφατη εφημερία της. Ένας νέος άνδρας που νοσηλευόταν σε μεγάλο ψυχιατρείο έκοψε το πέος του και ζητούσε απ’ τους γιατρούς να του κάνουν “λίγη” ευθανασία. Το συμβάν μ’ έκανε να σκεφτώ ότι υπάρχει ένας παραλληλισμός με την σημερινή κατάσταση που βιώνουμε στη χώρα. Έχω την αίσθηση ότι τα φαινόμενα μαρτυρούν την ύπαρξη μιας συλλογικής άρρωστης ψυχής που συνεχώς αποπειράται αυτοακρωτηριασμούς και ταυτόχρονα ζητά επίμονα “λίγη” ευθανασία. Ο αυτοακρωτηριασμός βρίσκεται στο συλλογικό γεννητικό σύστημα αφού απ’ το προσκήνιο βγαίνει κάθε αισιόδοξη κι ελπιδοφόρα προοπτική για το μέλλον. Η δημιουργικότητα έχει μπλοκάρει, και μόνο το γκρέμισμα παρουσιάζεται ελκυστικά. Η επίσπευση της χορήγησης μιας θανατηφόρας λύσης, μιας τελικής λύσης, ενός οριστικού χτυπήματος εμφανίζεται σαν μια ύστατη θεραπεία του δράματος που θα ανακουφίσει το συλλογικό εγώ απ’ το άχθος της ασθένειας και θα το λυτρώσει.

Όσοι προκρίνουν δημόσια μια θεραπεία το κάνουν είτε με βίαιους, διχαστικούς κι ανθρωποκτόνους όρους είτε απλά προβάλλουν υποσχέσεις κάθαρσης. Είναι κρίμα που μπορούμε να αντιληφθούμε την κατάστασή μας μόνο με όρους δράματος, θυσίας κι απώλειας. Η απόγνωση του ανθρώπου που αυτοακρωτηριάζεται και ζητά ευθανασία είναι δεδομένη και σοκαριστική. Αυτός ο άνθρωπος δε μπορεί να δει πουθενά άλλη επιλογή. Πιστεύει ότι είναι καταδικασμένος και μερικές φορές αυτό είναι αρκετό για να τον σκοτώσει. Πιθανώς δεν αγαπήθηκε ποτέ πραγματικά, κι είναι γεμάτος θυμό και μίσος για τους γονείς του, για την κοινωνία, για όλους. Μ’ άλλα λόγια είναι το κατάλληλο θύμα για να προσυλητιστεί στις σκοτεινές καμπάνιες των τυράννων.

Κι όμως αν υποθέσουμε ότι ο αυθαίρετος παραλληλισμός που κάνω ισχύει, υπάρχουν επιλογές, υπάρχουν λύσεις που μπορούν να αποτρέψουν τη γενίκευση του αυτοακρωτηριασμού και την προοπτική της τελικής λύσης. Λύσεις που μπορούν στη θέση του ξοφλημένου ονείρου να τοποθετήσουν ρεαλιστικά, βιώσιμα κι ειρηνικά μοντέλα συνύπαρξης. Ωστόσο σήμερα είμαστε στην ακριβώς απέναντι όχθη. Γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες μιας κοινωνίας που θέλγεται απ’ τα άκρα και την εκδίκηση για τη χρεοκοπία του ονείρου, μιας κοινωνίας που επιζητά τον αυταρχισμό, τους αποκλεισμούς, τη βία, και δυσκολεύεται ακόμα και να ακούσει καν την ισορροπημένη φωνή της λογικής. Η κοινωνία αυτή θέλει απλά να κόψει το μέλος της γιατί αυτό πιστεύει ότι θα της προσφέρει ίαση, ανακούφιση, γαλήνη και να συνεχίσει όπως-όπως, σε καταστολή, με τεχνητά μέσα ή και να μην υπάρχει καν. Ενώ είναι άρρωστη η ψυχή της, έχει την ψευδαίσθηση ότι είναι άρρωστο κάποιο μέλος της. Ενώ έχει καρκίνο στην ψυχή, νομίζει ότι έχει καρκίνο στο χέρι ή το πόδι. Ενώ νομίζει ότι προχωρά σ’ ένα καινούργιο τοπίο, ασυνείδητα βαδίζει στην καταστροφή. Θεωρεί ότι με την πράξη του αυτοακρωτηριασμού αποδίδει δικαιοσύνη και προσφέρει αυτοθεραπεία. Αυτή ωστόσο είναι η θεμελιώδης αυταπάτη ενός στενόμυαλου ανθρώπου που δέχεται τον άλλον και τη γνώμη του σαν απειλή κι όχι σαν ευλογία, και γι’ αυτό θέλει να τον παρασύρει σε θανατηφόρες και βίαιες συγκρούσεις. Όμως χωρίς τη βοήθεια του άλλου, καμία θεραπεία δεν είναι εφικτή.

Αν καθένας μας, στην οικογένεια, στο σχολείο, στους κοινωνικούς χώρους ασκούνταν στην ακρόαση και την κατανόηση των άλλων, αίφνης θα δίναμε στους κατά τ’ άλλα απειλητικούς άλλους την ευκαιρία να μας δείξουν λύσεις και προοπτικές που δε μας αφήνει η απόγνωση να δούμε. Αν εμπιστευόμασταν τους ανθρώπους εκείνους που είναι πραγματικά έντιμοι και σοβαροί, τους ανθρώπους που δε δημαγωγούν, που δεν εκβιάζουν το συναίσθημά μας, πολλά θα ήταν διαφορετικά. Να δεχτώ ότι για να θεραπευτείς πρέπει να περάσεις μέσα από μια επώδυνη διαδικασία (αυτογνωσίας κι αλλαγής), αλλά εντωμεταξύ πρέπει να μείνεις εστιασμένος στη θεραπευτική διαδικασία, να μην την αμφισβητείς κάθε λίγο φλερτάροντας δεξιά κι αριστερά με βίαιες λύσεις. Θεωρώ ή έστω ελπίζω ότι μπορούμε να αποφύγουμε τον αυτοακρωτηριασμό και την τελική λύση. Η θεραπεία της συλλογικής ψυχής εξαρτάται απ’ τη σχέση μας με τους άλλους καθώς κι από κάτι που εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και ζωντανό: απ’ την αγάπη για τη ζωή. Αγαπώντας τη ζωή κι ευγνωμονώντας τη φύση δε θες να βλάψεις τίποτα και κανέναν. Αγαπώντας τη ζωή θες να βοηθήσεις τον άλλον και τον εαυτό σου. Θες να μοιραστείς ειρηνικά τους πόρους, να συμπορευτείς αρμονικά. Θες να αγαπήσεις και να αγαπηθείς απ’ τους ανθρώπους. Να χαρείς την ομορφιά της ζωής. Η αγάπη της ζωής δεν προϋποθέτει ούτε χρήματα, ούτε πολυτελή αγαθά, ούτε κοινωνικό κύρος. Η αγάπη της ζωής είναι ένα δώρο που βρίσκεται στην ψυχή του καθενός. Δε χρειάζεται εχθρούς για να λάμψει. Αρκεί να φέρουμε στο νου μας ένα αγαπημένο μας πρόσωπο και θα τη νιώσουμε στο μεγαλείο της. Αν με ρωτούσε κάποιος “ισχυρός” τί θα έπρεπε να μάθουμε επειγόντως στον κόσμο αυτό θα του απαντούσα: να αγαπάμε τη ζωή. Κι ο θάνατος, η αυτοκαταστροφή, ο αυτοακρωτηριασμός θα γίνονται όλο και πιο άσχετες επιλογές.