Τα τελευταία 3 χρόνια είμαι πολύ τακτικός χρήστης του Twitter. Τελευταία έκανα μερικές παρατηρήσεις που ξεκίνησαν απ’ την παρατήρηση του ίδιου μου του εαυτού, δηλαδή της δικής μου χρήσης. Καθώς γράφω αρκετά στο Twitter συνειδητοποίησα ότι το πιο προσφιλές σε εμένα στυλ για να περιγράψω ένα οποιοδήποτε νοσηρό φαινόμενο -που ξέρω ότι δυσκολεύει τη ζωή στην Ελλάδα- είναι η ΕΙΡΩΝΕΙΑ. Απ’ τη στιγμή που το παρατήρησα, είπα να σταματήσω να γράφω ειρωνικά ποστ, και μαντέψτε τι έγινε. Ο όγκος των αναρτήσεών μου μειώθηκε δραστικά. Ταυτόχρονα, άρχισα να διαβάζω πιο προσεκτικά τις αναρτήσεις ανθρώπων που ακολουθώ και παρατήρησα κάτι εξίσου εκπληκτικό. Είμαστε ένα έθνος ειρώνων. Πρόσωπα που εκτιμώ πολύ, αλλά και πρόσωπα που δεν έχουν κατά τη γνώμη μου μεγάλη αξιοπιστία, επιδίδονται, όπως κι εγώ άλλωστε, σε μια καθημερινή άσκηση στην ειρωνεία. Το άλλο εντυπωσιακό που παρατήρησα είναι ότι στο μπλογκ μου δεν ήμουν σχεδόν καθόλου είρωνας. Άραγε η πλατφόρμα του Twitter διευκολύνει αυτό το στυλ, ή απλούστερα εκεί επηρεάζεσαι πολύ απ’ τους άλλους χρήστες και κατά συνέπεια προσαρμόζεσαι στα δημοφιλή στυλ;

Είναι γεγονός ότι η ειρωνεία έχει για τον είρωνα κάτι το πολύ θελκτικό και θεραπευτικό. Κατ’ αρχήν του δίνει την ευκαιρία να επιδείξει το όποιο πνεύμα διαθέτει. Ειρωνευόμενος δείχνεις πως είσαι ικανός για μια τουλάχιστον συνδυαστική σκέψη, ότι γνωρίζεις ποιό είναι το δέον, ποιές είναι οι αντιθετικές έννοιες, και πως υπάρχουν σχήματα λόγου τα οποία δε λένε αυτό που πρέπει να ειπωθεί απευθείας, αλλά μ’ ένα πλάγιο, λοξό ή παράδοξο τρόπο. Η ειρωνεία είναι βέβαια μια τέχνη, δεν ξέρω πόσο υψηλή, αλλά ξέρω ότι έχουν επιδοθεί σ’ αυτήν μεγάλοι συγγραφείς. Επίσης είναι και μια τέχνη πιο προφορική, και γι’ αυτό μάλλον πιο σύντομη. Ο ειρωνικός λόγος ταιριάζει με την ατάκα, με τη γρήγορη απάντηση, με το ευφυολόγημα, με αυτό που λέμε “εξυπνάδα”.

Αυτό που με προβληματίζει διαβάζοντας τόσα πολλά ειρωνικά tweets, είναι μήπως αυτή η ειρωνεία τελικά γίνεται ένα είδος έξης, που απομακρύνει τον είρωνα απ’ τις λύσεις και τον βυθίζει σ’ ένα μαύρο πηγάδι, όπου όλα είναι ειρωνεύσιμα, αλλά τίποτα δεν είναι πραγματικά ιάσιμο. Εντάξει, υπάρχει κάποια υπερβολή σ’ αυτό που λέω, αλλά παρατηρώντας αυτή τη γενικευμένη τάση να ειρωνευόμαστε άλλους ή καταστάσεις στο Twitter νιώθω ότι είναι ορατός ο κίνδυνος ενός φαύλου κύκλου ειρωνείας. Όσο με αφορά, νομίζω ότι έχω μπει κι εγώ σ’ αυτό τον κύκλο.

Η ειρωνεία αναφέρεται μεν πλαγίως στο δεόν, αλλά αυτό που κάνει με συνέπεια είναι να καυτηριάζει την πληγή, να μιλά σχεδόν φετιχιστικά για το πρόβλημα χωρίς να κάνει το παραμικρό για να το λύσει. Όταν κάποιος μου μιλά για τα μεγάλα πεζοδρόμια του Παρισιού, κι εγώ απαντάω “όπως της Αθήνας”, είναι προφανές ότι κάνω χιούμορ, αυτή είναι η επίφαση, αυτή είναι η σύμβαση του λόγου. Ακόμα κι ένα παιδί ξέρει ότι τα πεζοδρόμια της Αθήνας είναι μικρότερα απ’ του Παρισιού. Με την ειρωνεία μου όμως, κάνω το πεζοδρόμιο ακόμα μικρότερο. Εμπαίζω το ίδιο το πεζοδρόμιο, αλλά κι όποιον τολμήσει να μου αντιπαρατεθεί. Η ειρωνεία είναι ένα υπερόπλο του λόγου. Ο Σωκράτης την ανήγαγε σε τέχνη προκειμένου να κατευθύνει το συνομιλητή του εκεί που ήθελε. Ομοίως, όλοι εμείς οι είρωνες του Twitter, καυστικοί και σαρκαστικοί, εξαπολύουμε τις επιθέσεις μας, θέλοντας να διατηρήσουμε την ακεραιότητά μας. Υπερόπτες οι είρωνες, ξέρουμε τα πάντα, ακόμα και να αμφισβητούμε όσα έχουμε μόλις υποστηρίξει αλλά ουσιαστικά δεν αφήνουμε κανένα περιθώριο να αμφισβητηθεί το πιο πολύτιμό μας αγαθό που είναι η ίδια η ειρωνεία. Αυτό το απαράμιλλο στυλ να ειρωνευόμαστε τους πάντες και τα πάντα, μας ανεβάζει σ’ ένα βάθρο κι αυτομάτως βρισκόμαστε εκτός κριτικής. Είμαστε οι καλύτεροι και το επιδεικνύουμε χωρίς να καταβάλλουμε μεγάλο κόπο. Για τον είρωνα, το ειρωνικό σχόλιο είναι ψωμοτύρι.

Η ειρωνεία είναι ότι όταν συνεδειτοποιήσει ο είρωνας πως έχει εθιστεί στην ειρωνεία, δε μπορεί παρά να αντιμετωπίσει την κατάστασή του με ειρωνεία. “Συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες”, θα πει. Και η αλήθεια είναι ότι με τον είρωνα δύσκολα θα βγάλεις άκρη, γιατί συνήθως είναι ένας πολύ ισχυρωγνώμων άνθρωπος που έχει ενδυθεί την ειρωνεία για να μην είναι εντελώς αποκρουστικό το πρόσωπό του. Ο είρωνας βασικά φοβάται να αγαπήσει και ν’ αγαπηθεί, γι’ αυτό διαλέγει να τον θαυμάζουν ή ακόμα και να τον φοβούνται. Θέλει να τον αντιμετωπίζουν με τη λογική, γιατί το συναίσθημα δε μπορεί να το αντιμετωπίσει. Καίγεται να δικαιώνεται κι όχι να κατανοείται. Καίγεται να θαυμάζεται κι όχι να αγαπιέται. Κι αφού μιλάμε για μια δημόσια εκδήλωση σ’ ένα Μέσο Κοινωνικής Δικτυωσης, το Twitter, η ειρωνεία μπορεί να εκληφθεί κι ως η δημόσια άμυνά του. Όμως έτσι, στην ουσία ο είρωνας σπαταλάει την ευφυία του και κοροϊδεύει τον εαυτό του. Η ειρωνεία του πλήγει πρώτα και κύρια τον ίδιο, κάτι που είναι εξίσου ειρωνικό. Κι είναι μάλλον βέβαιο ότι ειδικά το Twitter με την υποχρεωτική του συντομία, παροτρύνει τον είρωνα να εξασκήσει το στυλ του και να γίνει όλο και πιο κυνικός, όλο και πιο χολερικός, όλο και πιο σαρκαστικός. Αν δεν το αντιμετωπίσεις μπορεί να σε πάει πολύ μακριά!

Δε μου ήταν και πολύ εύκολες αυτές οι παρατηρήσεις. Όπως επίσης δεν ήταν και πολύ εύκολο να σταματήσω να είμαι είρωνας. Γι’ αυτό μετά απ’ όλα αυτά, μάλλον θα κάνετε πολύ καιρό μέχρι να ξαναδείτε ειρωνική ανάρτηση από εμένα. Αποφάσισα ότι κάθε φορά που θα θέλω να ειρωνευτώ, θα επιλέγω, όπως λέει κι Ουμπέρτο Έκο στο κείμενό του “Veline και σιωπή”, τη σιωπή.