Φέτος στις διακοπές μου επέλεξα να απέχω απ’ τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, να μη γράφω σ’ αυτά, να μην κάνω αναρτήσεις στο μπλογκ μου και να μην παρακολουθώ όσα γράφονται. Επιστρέφοντας συνειδητοποίησα ότι είχα χάσει ελάχιστες ειδήσεις. Οι πιο σημαντικές απ’ αυτές με βρήκαν μόνες τους, είτε απ’ τις κυριακάτικες εφημερίδες που διάβαζα, είτε απ’ τους φίλους που μου τις μετέφεραν προφορικά στις κουβέντες. Φέτος το καλοκαίρι αφιέρωσα ελάχιστο χρόνο στην ενημέρωσή μου καθώς ένιωθα ότι έχω ενημερωθεί αρκετά όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Αντ’ αυτού διάβασα βιβλία, ζωγράφισα αρκετά, ξεκίνησα ένα μυθιστόρημα, παρατήρησα επί πολλή ώρα τα αστέρια, τα κύματα της θάλασσας, τα δέντρα, τα φυτά, έπαιξα μπάσκετ κι άλλα παιχνίδια, έκανα συζητήσεις, έρωτα, εκδρομές, οδήγησα σκάφος (!), κολύμπησα πολύ. Φυσικά και θα μπορούσα να τα είχα κάνει όλα αυτά, μπαίνοντας ταυτόχρονα μερικές ώρες και στο Διαδίκτυο, αλλά φέτος επέλεξα να απέχω. Ένιωσα τον κορεσμό της online παρουσίας και αποφάσισα να συνδεθώ στο Διαδίκτυο συνολικά μόνο μία ώρα μέσα σ’ ένα ολόκληρο μήνα και 10 ημέρες. Βέβαια, για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, τσέκαρα πού και πού τα email μου στο κινητό τηλέφωνο, γεγονός που με κάνει να σκεφτώ ότι η αποχή μου δεν ήταν ολοκληρωτική κι ότι την επόμενη φορά θα πρέπει να απέχω κι απ’ το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Ομολογώ ότι γύρισα πίσω πολύ πιο ήρεμος, πολύ πιο φρέσκος κι ορεξάτος. Και κυρίως: πολύ πιο διαυγής. Σας το συστήνω ανεπιφύλακτα. Σκέφτομαι μάλιστα να επεκτείνω αυτή την προσπάθεια αποχής και μέσα στην ημέρα και στο μήνα. Ο χρόνος μου είναι πολύτιμος για να τον σπαταλώ σε κατανάλωση θορύβου. Παρακάτω ακολουθούν μερικές σκέψεις με αφορμή την αποχή απ’ το Διαδίκτυο, σκέψεις που σκέφτομαι να προσθέσω στο καινούργιο μου βιβλίο για τα μπλογκ. Περιμένω τα σχόλιά σας.

Δίαιτα

Εκτιμώ απεριόριστα όσα κομίζει το Διαδίκτυο κι οι εφαρμογές του. Ταυτόχρονα όμως γνωρίζω ότι η χρήση του μοιραία υπόκειται σε περιορισμούς. Κάποιοι απ’ αυτούς είναι εξωτερικοί κι επιβάλλονται από θεσμούς, κοινότητες, κοινά αποδεκτούς κανόνες και μερικοί είναι εσωτερικοί, επαφίονται δηλαδή στον καθένα μας ξεχωριστά. Απ’ τα πρώτα χρόνια που κινούμαι στον ψηφιακό κόσμο έχω συνειδητοποιήσει ότι οι εσωτερικοί περιορισμοί γίνονται ολοένα και πιο περίπλοκοι. Καθώς η υπολογιστική ισχύς αυξάνεται, η πρόσβαση καθολικοποιείται κι εμφανίζονται ολοένα και περισσότερες συσκευές που διευκολύνουν τη χρήση, καθένας μας πια οφείλει να δημιουργήσει μια προσωπική ατζέντα χρήσης του Διαδικτύου και να θέσει με κάποιο τρόπο τα όριά του. Αυτό δεν είναι εύκολο διότι μάς λείπουν τα προηγούμενα, η συσσωρευμένη εμπειρία που θα λειτουργούσε παραδειγματικά. Στη διάθεσή μας έχουμε μόνο το παράδειγμα της τηλεόρασης, η οποία όμως δεν πρόλαβε να μπει στην τσέπη μας. Τώρα που το Διαδίκτυο είναι παντού χρειάζεται απ’ τον καθένα να στοχαστεί πάνω στη φύση του και να αποφασίσει τί επιθυμεί απ’ αυτό. Πολλοί χρήστες υποστηρίζουν άφοβα ότι θέλουν το Διαδίκτυο να τους συντροφεύει παντού, σε ό,τι κι αν κάνουν, όπου κι αν το κάνουν, κι ότι δε βρίσκουν το λόγο να απέχουν απ’ αυτό ούτε στιγμή. Οι πιο σκεπτικιστές υιοθετούν μια “δίαιτα” που περιορίζει τη χρήση του σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, ενώ άλλοι προχωρούν και σε τακτά διαστήματα απόλυτης αποχής.

Νομίζω ότι είναι λάθος να βλέπουμε το Διαδίκτυο σαν έναν εκμαυλιστή που καταναλώνει τον χρόνο μας. Το Διαδίκτυο μπορεί να μας βοηθήσει να επικοινωνήσουμε, να συνεργαστούμε, να ψυχαγωγηθούμε, να διασκεδάσουμε, να εργαστούμε, να παράξουμε, να ενημερωθούμε, να μορφωθούμε. Είναι μια πολυμηχανή με τεράστιες δυνατότητες. Όμως αυτή η πολυδιάστατη φύση του είναι που μπορεί να το κάνει και πολύ επικίνδυνο. Δεν ηθικολογώ. Και δεν είμαι απ’ αυτούς που βλέπουν τον εθισμό ως το νούμερο 1 πρόβλημα του Διαδικτύου. Σίγουρα κάποιοι θα εκτραπούν και θα βυθιστούν αμέτρητες ώρες στο Διαδίκτυο, όμως αυτοί εκ των πραγμάτων δε θα είναι πολλοί. Σκέφτομαι ανθρώπους που νοσούν κι είναι καθηλωμένοι σε κρεβάτια και καροτσάκια. Πόσο τυχεροί θα νιώθουν που έχουν το Διαδίκτυο; Πόσο ευγνώμονες θα είναι που έχουν σε όλη τη διάρκεια της μέρας στη διάθεσή τους αυτή την υπέροχη μηχανή; Το Διαδίκτυο προσφέρει σε αυτούς τους ανθρώπους ένα σπάνιο δώρο: την επικοινωνία με τον έξω κόσμο.

Ωστόσο όλοι οι υπόλοιποι, οι υγιείς και αρτιμελείς, εκείνοι που μπορούν να τρέξουν, να συνευρεθούν, να χαρούν τη φύση, τις πλατείες, να τραγουδήσουν και να κολυμπήσουν, δεν στερούνται αυτό το δώρο. Μπορούν κι εκείνοι να το αξιοποιήσουν για όσο χρόνο επιθυμούν. Με τη διαφορά ότι οι υγιείς μπορούν να κάνουν πολλά περισσότερα πράγματα. Με ελάχιστα χρήματα ένας αρτιμελής άνθρωπος στο Δυτικό κόσμο μπορεί σήμερα να απολαύσει δεκάδες ποιοτικές χαρές έξω και μέσα στο σπίτι του. Σίγουρα το Διαδίκτυο μάς ανοίγει σ’ έναν τεράστιο πλούτο εικόνων, εμπειριών, γνώσεων, κι ανθρώπων, γεγονός που το κάνει σχεδόν αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης ζωής. Ωστόσο, η ζωή εξακολουθεί, όπως λέγεται κοινότοπα, να είναι εκεί έξω στους ανθρώπους που αγαπάς, στα μέρη που αγάπησες, στα μέρη που θα αγαπήσεις.

Πληγούμενοι στο Διαδίκτυο πλουτίζουμε την εμπειρία και τη γνώση, την επαφή και τη σύνδεση με τους άλλους, αλλά δεν υποκαθιστούμε την άμεση, την απτή εμπειρία του ζην. Ζούμε βέβαιως και εντός του Διαδικτύου, αλλά κυρίως ζούμε όταν με όλες τις αισθήσεις μας συμμετέχουμε στο θαύμα του κόσμου. Όπως μεγαλώνει ένα παιδί που ανακαλύπτει σταδιακά τον κόσμο, έτσι κι ο άνθρωπος μαθαίνει να ζει πραγματικά όταν είναι ανοιχτός στην εμπειρία της κάθε καινούργιας μέρας. Δε συμφωνώ με την αρνητική χροιά της έννοιας της εικονικότητας, του virtuality. Πολλές εμπειρίες μας είναι εικονικές, προσομοιωτικές αλλά δεν τις στιγματίζουμε αρνητικά. Πολύ συχνά δοκιμάζουμε, σε ασφαλή περιβάλλοντα τις δυνάμεις μας, τις αντοχές μας, κι αυτό δεν είναι κάτι προβληματικό. Προβληματική είναι η αναγωγή του εικονικού σε πραγματικό, ή του προσομοιωτικού σε αληθινού. Παίζοντας παιχνίδια, κάνοντας παρομοιώσεις και προσομοιώσεις, υποδύοντας ρόλους, μαθαίνουμε να υπάρχουμε και να συνυπάρχουμε. Η δοκιμή, ο πειραματισμός, η εξέταση των ορίων είναι πολύ θεμιτή και βοηθά την ανθρωπότητα να διευρύνει, να εξετάσει και να ερευνήσει το βίωμα.

Αυτό που δυσκολεύει και προβληματίζει είναι η απώλεια των ορίων. Γι΄αυτό πιστεύω ότι οι εσωτερικοί κανόνες είναι πολύ σημαντικοί, κι ότι εκεί πρέπει να εστιάσει κάθε παιδαγωγική μας φιλοδοξία. Αν κατορθώσει καθένας από εμάς να οριοθετήσει τη χρήση του σε συγκεκριμένες ώρες, ημέρες ή και εποχές του χρόνου, θα κατορθώσουμε να συντονιστούμε, να ξεκαθαρίσουμε τα ουσιώδη απ’ τα περιττά και να οργανωθούμε καλύτερα. Ξοδεύοντας απεριόριστο χρόνο στο Διαδίκτυο δίνουμε τη δυνατότητα σε όλο και περισσότερα σκουπίδια να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους και κάνουμε ακόμα πιο δύσκολο στα άξια πράγματα να γίνουν γνωστά. Ο θόρυβος υπάρχει γιατί υπάρχουν άνθρωποι που τον καταναλώνουν και τον παράγουν. Όσο περισσότερο χρόνο διαθέτουμε πληγούμενοι άσκοπα στο Διαδίκτυο τόσο περισσότερος θόρυβος θα δημιουργείται προκειμένου να αποσπάσει το ενδιαφέρον μας. Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις αλλά και οι μικρότεροι παίκτες (μαζί κι εγώ) προσπαθούμε να αποσπάσουμε την προσοχή των χρηστών για να τους παρουσιάσουμε τα προϊόντα μας. Σ’ ένα βαθμό αυτό όπως καταλαβαίνουμε είναι αναπόφευκτο, αλλά ίσως θα έπρεπε να κατανοήσουμε κι εμείς όλοι την ατομική συμβολή μας σ’ αυτό το μάλλον διασπαστικό γεγονός.

Σε κάθε περίπτωση το να είσαι σε θέση να λες “αρκετά”, σ’ έναν κόσμο που κυριαρχείται απ’ το “όλο και περισσότερο” είναι υγιές. Στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο Enough, Breaking free from the world of more ο δημοσιογράφος John Naish αποκαλεί τον κορεσμό της πληροφόρησης “πληροφοροσαρκία” (απ’ το παχυσαρκία) και μάς καλεί να ακολουθήσουμε δίαιτες πληροφοριών. Όπως επισημαίνει, θα έχουμε και καλή παρέα καθώς ακόμα κι ο Μπιλ Γκέητς κάνει 2 φορές το χρόνο αποχή απ’ τον υπολογιστή του! Είναι βέβαιο ότι χρειάζεται μεγάλη αυτοπειθαρχία και αυτογνωσία για να επιβληθείς στη ροπή για την διαρκή online ζωή.

Σύμφωνα με τον Naish, ψυχολόγοι λένε ότι πρέπει να περιορίζουμε την παρακολούθηση ειδήσεων στα 30 λεπτά την ημέρα διότι ο διαρκής ενημερωτικός ερεθισμός μας, προκαλεί και διαρκές στρες. Αν δε θέλουμε να εκτιθόμαστε στον αυξανόμενο κίνδυνο κατάθλιψης και άγχους πρέπει να υποστούμε αυτό τον αναγκαίο περιορισμό. Και τότε θα ανακαλύψουμε ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα πράγματα που μπορούν να μας απασχολήσουν, να μας καλλιεργήσουν και να μας πλουτίσουν, τόσο ψυχικά όσο και υλικά.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα θεωρούσα ότι το μπλογκ πρέπει να ανανεώνεται με περιεχόμενο καθημερινά. Η συχνή δημοσίευση συνεπάγεται και μεγαλύτερη επισκεψιμότητα, αυτό είναι ένα απ’ τα πρώτα πράγματα που μαθαίνεις όταν ξεκινάς το μπλόγκινγκ. Και μολονότι δεν είναι ψευδές, εμπεριέχει μια σοβαρή παγίδα. Όταν ποστάρεις καθημερινά, αρκετές φορές μάλιστα μέσα στη μέρα, μοιραία θα γράψεις και ανοησίες. Θα αναδημοσιεύσεις ειδήσεις που δεν διασταύρωσες, θα κάνεις βιαστικές εκτιμήσεις, θα βλάψεις την ποιότητα του μπλογκ σου. Πολλοί λένε ότι επιτρέπεται στους μπλόγκερ να είναι πιο επιπόλαιοι απ’ τους παραδοσιακούς δημοσιογράφους, γιατί έτσι είναι η φύση του εργαλείου τους. Μ’ αυτό το επιχείρημα όμως καταδικάζουν το μπλόγκινγκ να είναι επιπόλαιο και βιαστικό. Το δικό μου μπλογκ δεν ήθελα να γίνει έτσι.

Στο παρελθόν σταμάτησα να διαβάζω τα μπλογκ εκείνα που επιδόθηκαν σε έναν αγώνα αύξησης των αναρτήσεών τους, μόνο και μόνο για να αυξήσουν την επισκεψιμότητά τους. Πλέον αναζητώ μόνο την ουσία. Δε με απασχολεί η συχνότητα των αναρτήσεων, αλλά η ποιότητά τους. Αναφορικά τώρα με την επιδίωξη της επιτυχίας ενός μπλογκ, η λέξη κλειδί είναι η περιοδικότητα. Αν θέλεις να κρατάς το μπλογκ σου στην επικαιρότητα πρέπει όντως να δημοσιεύεις διαρκώς, αν θέλεις όμως να συντηρείς και να διευρύνεις το κοινό σου με βάση όσα έχεις πραγματικά να πεις, τότε πρέπει να δημοσιεύεις περιοδικά. Μια φορά το μήνα; Μια φορά την εβδομάδα; Τρεις φορές την εβδομάδα; Μια φορά το δίμηνο; Καθένας θα βρει την ισορροπία που του αρμόζει. Οι επισκέπτες φεύγουν κι επιστρέφουν ανάλογα με το ενδιαφέρον που βρίσκουν στο μπλογκ σου. Ο επισκέπτης που διάβασε κάτι σημαντικό στο μπλογκ σου θα ξαναέρθει. Αν δε βρει νέα ανάρτηση είναι πιθανό να μην έρθει ξανά, αλλά μπορεί και να επιμείνει αν η εντύπωση που πήρε ήταν αρκετά ισχυρή. Όσο με αφορά, πλέον μπλογκάρω μόνο όταν έχω κάτι να πω και δεν υποκύπτω στον ψυχαναγκασμό της διαρκούς παρουσίας. Εξάλλου, τώρα με το Facebook και το Twitter οι αναγνώστες που ενδιαφέρονται για τη δουλειά μου θα έχουν επιπλέον ευκαιρίες να ενημερωθούν για τις καινούργιες αναρτήσεις μου. Με το χρόνο κατάλαβα ότι αν δεν θέλεις να χαθείς στα Κοινωνικά Δίκτυα πρέπει να κάνεις τους άλλους να σ’ εκτιμήσουν ως άνθρωπο κι όχι σαν μηχανή αναρτήσεων ή εξυπνάδων.