Πριν από ένα χρόνο, στις 13 Μαρτίου 2013 στο Βατικανό βγήκε λευκός καπνός. Ένας νέος Πάπας είχε εκλεγεί. Όπως συνηθίζεται σ’ αυτές τις περιπτώσεις, ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων συγκεντρώνεται στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, γιορτάζοντας το χαρμόσυνο νέο. Όλοι αναμένουν να δουν το νέο Πάπα στο μπαλκόνι να χαιρετά. Οκτώ χρόνια πριν, το 2005, όταν είχε ανακοινωθεί η εκλογή του προηγούμενου Πάπα, μέσα στο μεγάλο πλήθος, ήταν ζήτημα αν μια χούφτα ανθρώπων είχε κινητό με κάμερα. Σαν αποτέλεσμα, κανείς δεν είχε υψωμένο το χέρι μ’ ένα κινητό τηλέφωνο στον αέρα για να απαθανατίσει τη στιγμή. Το 2013 η εικόνα του πλήθους ήταν ολότελα διαφορετική. Σχεδόν όλοι οι παρευρισκόμενοι στο γεγονός έχουν υψωμένο προς τον Πάπα, ένα κινητό τηλέφωνο, μια ταμπλέτα, ή μια ψηφιακή φωτογραφική μηχανή για να καταγράψουν τη σκηνή της εμφάνισης του Πάπα στο μπαλκόνι. Η εικόνα προκαλεί σίγουρα έντονα συναισθήματα.

Το 2005 οι πιστοί κοιτούν τον Πάπα, το 2013 κοιτούν την οθόνη του τηλεφώνου τους, προσέχοντας να καταγράφουν τη σκηνή. Πάνω απ’ τα κεφάλια των ανθρώπων φωτεινές οθόνες κοιτούν παράλληλα το γεγονός. Η διαμεσολάβηση είναι προφανής. Αν στο σημείο βρίσκονται χίλια άτομα, στο παρελθόν είχαμε χίλιες οπτικές γωνίες άγνωστες σ’ εμάς. Η εικόνα μας ερχόταν απ’ τα τηλεοπτικά και ειδησεγραφικά δίκτυα. Αρκούμασταν στις μερικές δεκάδες οπτικές γωνίες. Τώρα μέσω των Social Media καθένας αναμεταδίδει, απ’ τη δική του μοναδική θέση, αυτό που βλέπει. Αν θέλει το σχολιάζει κι επί τόπου το αναρτά.

Τώρα δεν αρκεί να είσαι εκεί, είσαι υποχρεωμένος κατά κάποιο τρόπο να αναμεταδίδεις, να καταγράφεις, να αρχειοθετείς, να επιμελείσαι. Η αλλαγή σε διάστημα μόνο 8 ετών είναι τεράστια. Όποιος το καταλαβαίνει έγκαιρα δεν επωφελείται απλά. Έχει την ευκαιρία να συμμετάσχει ενεργά σε έναν καθοριστικό κοινωνικό, πολιτικό κι οικονομικό μετασχηματισμό. Αναφερόμαστε σίγουρα σε κάτι πολύ μεγάλο, που σ’ ένα βαθμό μάς ξεπερνά. Η πραγματικότητα όμως, ήταν πάντα έτσι: περίπλοκη, άναρχη, κι άπειρη. Καθένας μας καταθέτει ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο ποσό κατανόησης και σκέψης στην τεράστια τράπεζα γνώσης κι αντίληψης της πραγματικότητας προκείμενου να ωφεληθεί η ανθρωπότητα και να προοδεύσει ηθικά, πνευματικά και υλικά.

Σήμερα ζούμε την αποθέωση του Νόμου του Μουρ. Η υπολογιστική ισχύς που έχει στα χέρια του καθένας μας είναι ικανή να προκαλέσει εκπληκτικά αποτελέσματα. Ένας άνθρωπος απ’ το δωμάτιό του μπορεί να ξεκινήσει μια επανάσταση, μια επιχείρηση, ένα κίνημα που θα επηρεάσει τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων. Οι σκληροί μας δίσκοι, οι μνήμες, οι servers και το “υπολογιστικό σύννεφο” έχουν πλέον τόσες δυνατότητες που ο καθημερινός χρήστης είναι αμφίβολο αν χρησιμοποιεί ένα ελάχιστο κλάσμα τους. Την ίδια στιγμή κάθε λεπτό που περνά στο YouTube ανεβαίνουν 2 ώρες βίντεο, αναρτώνται χιλιάδες κείμενα σε ιστοσελίδες, φωτογραφίες, ηχητικές εκπομπές, αναρτήσεις. Ο Παγκόσμιος Ιστός εμπλουτίζεται διαρκώς με περιεχόμενο, καινούργιες τάσεις, ιδέες, επιχειρήσεις, πλατφόρμες. Μια φρενίτιδα περιεχομένου κατακλύζει τις ψηφιακές ερήμους. Ο Νόμος του Μουρ στο μεγαλείο του. Αναρωτιέται βέβαια κανείς πού θα φτάσει όλο αυτό. Οι αποθηκευτικές φάρμες με τους server που φιλοξενούν τα δεδομένα όλης αυτής της κυκλοφορίας σε λίγο καιρό θα καταλαμβάνουν χιλιάδες στρέμματα. Η πληροφοριακή διόγκωση των ψηφίων τείνει να στομώσει την αντίληψή μας. Εκχωρούμε την ικανότητά μας να αναλύουμε, να θυμόμαστε, να συνδυάζουμε τις πληροφορίες στην τεχνολογία και τους υπολογιστές, πληρώνοντα ένα τίμημα που είναι αδύνατο να αξιολογήσουμε αυτή τη στιγμή.

Διανύουμε όπως λέει κι ο συγγραφέας Nicco Melle την εποχή της “ριζικής συνδεσιμότητας”. Εδώ επιβεβαιώνουμε αφ’ ενός το Νόμο του Μέτκαλφ, και διαψεύδουμε αφετέρου τους φόβους των τεχνοφοβικών. Οι πλατφόρμες διασύνδεσής μας δεν επιτέθηκαν στην ανθρωπιά μας, δεν μας απομόνωσαν, δεν μας μετέτρεψαν σε αντικοινωνικά όντα. Μας έδωσαν πολλές ευκαιρίες και συνεχίζουν να μας βοηθούν, να μας διευκολύνουν, αλλά ταυτόχρονα μας ανάγκασαν να επανεφεύρουμε μια σειρά εννοιών που νομίζαμε ότι είχαν παγιωθεί. Ίσως το κυριότερο θέμα αυτής της εποχής να είναι όντως η ιδιωτικότητα. Σταδιακά καταλαβαίνουμε ότι η ιδιωτική και η δημόσια σφαίρα επιζητούν επανανοηματοδότηση κι επανακαθορισμό. Με ποιά κριτήρια ορίζουμε τί είναι δημόσιο σήμερα; Τη στιγμή που στο Facebook αναρτώνται ανά πάσα στιγμή οικειοθελώς προσωπικά δεδομένα προσβάσιμα σε όλους, πώς θα ορίσουμε την έννοια του ιδιωτικού χώρου; Πού θα βάλουμε τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ δημόσιο κι ιδιωτικού; Ένας αγαπημένος μου συγγραφέας και μπλόγκερ έγραψε ένα ολόκληρο βιβλίο για αυτό το θέμα, αλλά μάλλον πρέπει να επανέλθω με νέα ανάρτηση.