Ασχολούμαι με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και τις πλατφόρμες αυτοδημοσίευσης, εδώ και μια δεκαετία. Εδώ και δέκα χρόνια διαβάζω με πάρα πολλές αφορμές, κυρίως στα παραδοσιακά Μέσα, κραυγές αγωνίας για την ποιότητα του Κοινωνικού Ιστού και των Social Media. Οι αρνητικές αυτές γνώμες εκφράζονται από προβεβλημένους ανθρώπους των παραδοσιακών Μέσων, από δημοσιογράφους, συγγραφείς και διανοούμενους, κι εκφράζονται πάρα πολύ συχνά.

Στο βιβλίο μου Blog. Ειδήσεις απ’ το δικό σου δωμάτιο, είχα αποδώσει αυτές τις απόψεις σε φοβικά συναισθήματα: τα παραδοσιακά Μέσα βλέπουν να απειλούνται απ’ τον κόσμο που δημοσιεύει ελεύθερα κι αντιδρούν σπασμωδικά, δίνοντας βήμα στις φωνές που ανησυχούν για το τέλος της ηγεμονίας του παλιού μοντέλου. Ταυτόχρονα τα παραδοσιακά Μέσα οικειοποιούνται όποια απ’ τα χαρακτηριστικά των Νέων Μέσων μπορούν, για να δώσουν την αίσθηση ότι εκσυγχρονίζονται. Ουσιαστικά, αυτό που ενδιαφέρει τους κατόχους των παραδοσιακών Μέσων είναι να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους. Να έχουν τα Μέσα τους ως μέσα πίεσης των εξουσιών, να τα χρησιμοποιούν ως εργαλεία επίτευξης αλλότριων σκοπών, κι ας τα λειτουργούν ως ζημιογόνες επιχειρήσεις.

Όλα αυτά τα χρόνια η αυτοκριτική των παραδοσιακών Μέσων υπήρξε από μηδαμινή ως ανύπαρκτη. Όλα αυτά τα χρόνια της ευημερίας, το περιεχόμενο των εφημερίδων, των περιοδικών και των ηλεκτρονικών Μέσων, με προεξάρχουσα την τηλεόραση, απέτυχε να αναβαθμιστεί ουσιαστικά. Τα παραδοσιακά Μέσα δεν άκουσαν την κοινωνία, δεν ανέπτυξαν αντανακλαστικά, και κυρίως δεν έκαναν τη δουλειά όπως οφείλαν. Ήταν κι αυτά μέρος του προβλήματος. Κι εξακολουθούν να είναι μέρος του προβλήματος.

Τα παραδοσιακά Μέσα εξακολουθούν, με ελάχιστες εξαιρέσεις, να μαστίζονται από τεράστιες παθογένειες και συνεχίζουν να κυριαρχούν στο δημόσιο χώρο εξαιτίας της δύναμης της αδράνειας, καθώς και της έλλειψης εκπαίδευσης στις τεχνολογικές εξελίξεις. Είναι οι ποικίλες εξαρτήσεις τους από πολιτικά κόμματα κι επιχειρήσεις, η συγκέντρωσή τους σε λίγα χέρια, η προνομιακή τους θέση στο πολιτικό παιχνίδι, η πολιτισμική τους ηγεμονία, η έλλειψη λογοδοσίας, τεκμηρίωσης, διαφάνειας, σεβασμού της δεοντολογίας που τα καθιστά όλο και πιο αναξιόπιστα στους πολίτες.

Τη στιγμή που η κοινωνία ήθελε εργαλεία για να δει πως θα πορευτεί, τα εγχώρια Μέσα συνέχιζαν το βρώμικο παιχνίδι. Τα παραδοσιακά Μέσα δεν βασίζονται στα συμφέροντα των πολιτών, των αναγνωστών, των θεατών τους. Δεν τους αντιμετωπίζουν καν σαν πελάτες. Τα παραδοσιακά Μέσα, δουλεύουν υπέρ των κατόχων τους. Δουλεύουν για να κάνουν οι κάτοχοί τους, τις δουλειές τους με το δημόσιο. Και δουλεύουν για τους χρηματοδότες τους, που δεν είναι οι πολίτες φυσικά, αλλά οι επιχειρήσεις. Κι έτσι φτάσαμε στο σημείο τα Μέσα να εκλαμβάνονται ως εχθροί του λαού.

Καθώς διανύουμε τη μεταβατική εποχή προς την ψηφιακή εποχή, τα παραδοσιακά Μέσα συνεχίζουν να υπάρχουν με τον γνωστό τους τρόπο, αλλά πλέον μοιάζουν εν πολλοίς εκτός πραγματικότητας. Περιφέρουν τα προϊόντα τους σ΄ ένα νέο δημόσιο χώρο που διέπεται από εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Είναι σαν κληρονόμοι πανάρχαιων προνομίων που προσπαθούν να διατηρήσουν τα προνόμιά τους σ’ έναν κόσμο που τα προνόμια είναι στιγμαία. Μέμφονται το χάος και την κουλτούρα του Διαδικτύου, αλλά την ίδια στιγμή κάνουν ό,τι μπορούν για να βρίσκονται εκεί, γνωρίζοντας ότι εκεί είναι το μέλλον.

Όσα απ’ αυτά καταλάβουν νωρίς τι συμβαίνει και τι ακολουθεί θα αλλάξουν και θα μπουν στην νέα εποχή με αξιώσεις. Όσα συνεχίσουν να παίζουν το βρώμικο παιχνίδι θα απαξιωθούν γιατί δε θα μπορούν να σταθούν στο δημόσιο χώρο, θα είναι άσχετα με την αφήγηση της κοινωνίας. Βέβαια, εδώ ανακύπτει η ευθύνη όλων μας, των πολιτών. Έχουμε στα χέρια μας μια τεράστια ευκαιρία να κάνουμε τα Μέσα βοηθούς μας. Αν δεν την αρπάξουμε, κινδυνεύουμε να βρεθούμε σε μια ανάλογη του παρελθόντος κατάσταση.